DOSA: Open waar het kan, beschermend waar dat moet
Europa is geen grootmacht op het gebied van digitale technologie. Afhankelijkheid van niet-EU landen brengt risico’s met zich mee als het gaat om nationale veiligheid, concurrentiekracht en de democratische rechtsstaat. Het afgelopen jaar zijn zowel in Nederland als in Europa diverse beleidsplannen en wetsvoorstellen ontwikkeld om hier vat op te krijgen. Met de Agenda Digitale Open Strategische Autonomie (DOSA) wil het kabinet een integraal beleidskader bieden en een ‘narratief uitdragen op Europees en internationaal niveau. We willen open zijn naar de buitenwereld waar het kan, en beschermend waar dat moet, ook in het digitale domein’, schrijft demissionair minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat in een brief aan de Tweede Kamer.
In de huidige geopolitieke en geo-economische context moeten we strategischer gaan kijken strategische afhankelijkheden met een hoog risico. Diverse ministeries hebben de afgelopen jaren plannen ontwikkeld op het gebied van digitale economie, de veiligheid van de vitale infrastructuur en cybersecurity. En Europa lanceerde de ‘digital decade’ met tal van wetten, waaronder de Digital Markets Act, de Digital Services Act, de Data Act, de AI Act en de Cyber Resilience Act.
Hoog tijd om alle initiatieven in één agenda bij elkaar te brengen en een duidelijke positie in te nemen. ‘Meer samenhang in het beleid kan helpen om proactief te handelen en onze fundamentele rechten en publieke waarden in digitalisering te blijven waarborgen’, aldus de minister. Met de agenda biedt minister Adriaansens, namens het kabinet,’ een kader dat richting geeft voor de Nederlandse beleidsinzet. De uitvoering daarvan vergt interdepartementale samenwerking, actieve Nederlandse inzet in EU-verband en op internationaal niveau, en een constructieve dialoog met het bedrijfsleven.’
Van een strategische afhankelijkheid is sprake als het gaat om een product, dienst of technologie die cruciaal is voor het borgen van publieke belangen van Nederland en/of de EU, bijvoorbeeld omdat de afhankelijkheid een risico vormt voor de continuïteit van vitale processen of derden toegang geeft tot gevoelige informatie voor derden.
In de agenda zijn tien specifieke beleidsprioriteiten geselecteerd: 1) Kritieke grondstoffen, 2) Quantumtechnologie, 3) Fotonica, 4) Halfgeleiders, 5) Netwerktechnologie, 6) Open source-software, 7) Cloud, 8) AI, 9) Cybersecurity, 10) Kantoorsoftware. Per beleidsprioriteit wordt een probleemschets inclusief een reflectie op de Europese positie op de wereldmarkt gegeven, en worden zowel acties die reeds genomen zijn als nieuwe acties genoemd.
Klik HIER om de Agenda Digitale Open Strategische Autonomie te openen
Versterking capaciteit Open Source Software
Bijzondere aandacht gaat uit naar de versterking van de capaciteit voor Open Source Software (OSS), juist omdat OSS goede kansen biedt voor Nederland en de EU om afhankelijkheden in het digitale domein te verminderen. ‘OSS voorkomt lock-in effecten, bevordert interoperabiliteit en portabiliteit, en is eveneens gemakkelijker in overeenstemming te brengen met publieke waarden en mensenrechten. Daardoor kan het als alternatief dienen bij calamiteiten of als clouddiensten (SaaS) en proprietary software als pressiemiddel worden ingezet’, schrijft de minister. ‘Het open source ecosysteem kan worden gesteund door zelf meer open source te ontwikkelen, strategisch relevante open source projecten te steunen én open source leidend te maken in haar inkoopprocessen.’ Nederland moet ook actief gaan deelnemen aan het European Digital Infrastructure Consortium (EDIC), een Europees onderzoekstraject gericht op het opzetten van een één-loket-systeem voor investeringen in bestaande en nieuwe OSS-projecten die in Europa gebruikt kunnen worden.
Van afhankelijkheid naar technologisch leiderschap
Met de DOSA-agenda wil het kabinet de digitale en economische weerbaarheid van Nederland versterken en ook kansen creëren voor partnerschappen op Europees niveau. Dit najaar volgt de Nationale Technologiestrategie. Het kabinet heeft de ambitie om op enkele sleuteltechnologieën technologisch leiderschap te verwerven. Het gaat om technologieën waar Nederland een goede uitgangspositie op heeft en waar het kabinet een groot belang ziet voor onze economie, maatschappij en veiligheid in de toekomst.
Beschikbaarheid van kritiek grondstoffen is cruciaal
De toegang tot kritieke grondstoffen is van groot belang voor de toekomst. ‘Zonder kritieke grondstoffen is het immers niet mogelijk om bijvoorbeeld netwerkapparatuur en halfgeleiders te produceren, en zonder halfgeleiders is digitalisering niet mogelijk.’ Recycling en de inzet van alternatieve leveranciers moet hieraan bijdragen. Het kabinet wil grondstoffenpartnerschappen sluiten met derde landen. Als het gaat om halfgeleiders hebben we een sterke positie met Nederlandse bedrijven zoals ASML, ASM en NX. Maar voor de productie ervan zijn we sterk afhankelijk van met name bedrijven in Taiwan. ‘Vanuit geopolitiek oogpunt is het van belang om goed zicht te blijven houden op de veerkracht en weerbaarheid van aanvoerketens en de gevolgen van eventuele verstoringen.’
Voor de overheid, en om vendor lock-in te voorkomen:prima.
Vendor lock-in kan echter ook voorkomen worden door in een open stelsel samen te werken met meerdere leveranciers en closed source. Met duidelijke afspraken t.a.v. specificaties en standaarden en afspraken t.a.v. release management – en toezicht daarop.