Inwoners beter helpen als het gaat om werk en inkomen: dat is de missie van i4Sociaal. Dit samenwerkingsverband van zes gemeenten slaat de handen ineen om oplossingen te ontwikkelen waarin de inwoner, en niet de veelheid aan regelingen, het uitgangspunt is. De wethouders van Groningen en Enschede vertellen erover.
Beeld: paski garcia / Pixabay
“We hebben als overheid een complexe wereld gemaakt van regelingen, die niet aansluit bij de leefwereld van onze inwoners,” zegt Arjan Kampman, wethouder in Enschede (PvdA, in portefeuille onder meer transformatie sociaal domein). Mattias Gijsbertsen, wethouder in Groningen (GroenLinks, in portefeuille onder meer verbinding sociaal domein): “Ik vind echt dat we mensen in dit land een doolhof van allerlei regelingen insturen en dat wij als overheid dan op een toren alleen maar staan toe te kijken als ze de verkeerde afslag nemen. Dat moet anders, we moeten echt aan de slag om mensen beter te helpen.”
Het samenwerkingsverband i4Sociaal zet zich daarvoor in. De samenwerking startte met vier gemeenten, vandaar de naam i4Sociaal. Inmiddels zijn meer gemeenten aangehaakt. Enschede, Groningen, Deventer, Zaanstad, Leeuwarden en Zwolle doen mee en worden ondersteund door de Coöperatieve Vereniging Dimpact, het programma Toekomst Werk en Inkomen van het ministerie van SZW en VNG Realisatie. Het is een goed voorbeeld van samen organiseren: de zes gemeenten pakken elk een vraagstuk in het sociaal domein op en kunnen in de toekomst oplossingen en functionaliteiten van elkaar overnemen.
Vanuit de inwoner
Digitalisering is een belangrijke component van de oplossingen die i4Sociaal ontwikkelt. Arjan Kampman benadrukt: “Digitale toepassingen zijn cruciaal, maar het gaat erom dat we de inwoner centraal stellen in alle kanalen die we hebben. De website, maar ook in brieven en gesprekken.” En in het gevoerde beleid. Hij noemt een voorbeeld: “Het komt voor dat de gemeente vanuit de Wmo een voorziening toekent die het inkomen verhoogt, waarna we vanuit Werk en Inkomen een briefje sturen dat mensen dat geld moeten terugbetalen. Zo zijn er meer voorbeelden die aantonen hoe regelingen niet goed samenwerken. De gemiddelde inwoner snapt daar niets van en dat vind ik niet meer dan logisch.” In de transformatie van het sociaal domein waar Enschede en Groningen mee bezig zijn, zoals vele gemeenten, wordt dit meer op elkaar afgestemd. Mattias Gijsbertsen: “We spannen ons al een aantal jaren in om inwoners centraal te stellen in alle regelingen in de sociale zekerheid. Een belangrijk onderdeel is dat we het oerwoud aan regelingen beheersbaar willen maken. Bijvoorbeeld met de Stadjerspas, die mensen toegang geeft tot armoederegelingen die ze voorheen per stuk moesten aanvragen. Nu worden alle kortingen en andere acties op die ene pas gezet. We onderzoeken nu hoe we deze pas automatisch kunnen verstrekken zonder dat mensen deze hoeven aan te vragen.”
Gemakkelijker aan het werk
De deelnemende gemeenten aan i4Sociaal hebben een aantal vraagstukken in het sociaal domein verdeeld. Zo richt Enschede zich op bijstand & werken en de Wmo (het gedeelte Ondersteuning Huishouden) en Groningen houdt zich bezig met minimaregelingen en de samenwerking in het gebiedsondersteuningsnetwerk. De pilot in Enschede voor het thema bijstand heeft als doel om de drempel te verlagen voor mensen die vanuit de bijstand aan het werk gaan. Die drempel is nu vaak hoog, omdat deze stap inkomensonzekerheid met zich meebrengt: het verdiende loon wordt aangevuld tot de bijstandsnorm, maar die verrekening verloopt traag, zodat mensen niet weten waar ze aan toe zijn en het risico lopen op onverwachte terugvorderingen. Bovendien is vaak onduidelijk welke gevolgen (tijdelijk) werk heeft voor toeslagen en andere regelingen. Met de in Enschede, in samenwerking met de VNG, ontwikkelde oplossing krijgen inwoners in een digitale omgeving binnenkort een helder overzicht van hun uitkering en hun (toekomstige) salaris. Ook zien ze er op welke regelingen ze recht hebben en kunnen ze die aanvragen. De toepassing, met de naam ‘Maximaal Jezelf’, is sinds juni in Enschede in gebruik en is beschikbaar voor alle inwoners. Er staat nu algemene informatie op over bijstand en minimaregelingen, dat wordt de komende tijd uitgebreid. De gemeente leidt inwoners via de gemeentelijke website naar MaximaalJezelf. Daarvoor waren aanpassingen nodig aan de website, die in de tweede helft van juli zijn gedaan. Sindsdien hebben meer dan 250 inwoners de informatie over bijstand op MaximaalJezelf gevonden.
Regie over eigen gegevens
De gemeente Groningen richt zich op het inzichtelijk maken van minimaregelingen. Mattias Gijsbertsen: “Een belangrijk uitgangspunt van wat we in i4Sociaal doen, is dat we inwoners regie geven over hun eigen gegevens. Het idee is dat mensen zelf een profiel opbouwen met onder meer inkomensgegevens, zodat wij als gemeente kunnen zien voor welke regelingen zij in aanmerking komen. We draaien het proces dus om: mensen hoeven niet meer zelf op zoek naar regelingen die voor hen van toepassing zijn.” Groningen is begonnen met een aantal minimaregelingen: de individuele inkomenstoeslag, de individuele studietoeslag en de vergoeding kosten kinderopvang. In MaximaalJezelf krijgen inwoners op een (ook voor laaggeletterden) toegankelijke manier inzage in welke minimaregelingen er zijn. Op basis daarvan kunnen zij een profiel aanmaken. “Inwoners kunnen in een digitale omgeving data ophalen over zichzelf, uit diverse bronnen zoals de gemeentelijke administratie. Daarna kunnen ze de gemeente toestemming geven om deze data in te zien. Zodat wij een match kunnen maken met inkomensregelingen.” Deze oplossing bestaat uit twee delen: de digitale omgeving waar mensen zelf hun profiel opbouwen en een toepassing aan de gemeentekant, die met de gegevens uit dat profiel matches zoekt met inkomensregelingen.
Ontwikkeling van oplossingen versnellen
Door samen te werken en de vraagstukken te verdelen, wordt de ontwikkeling van oplossingen versneld, zeggen beide wethouders. Mattias Gijsbertsen: “Als je ziet hoe snel we nu met elkaar ontwikkelen, dan vind ik dat hoopgevend. We kunnen elkaar hierin echt versterken.” “Het is prettig om dit samen te doen, om ook samen met het ministerie en de VNG te kijken tegen welke dilemma’s we aanlopen en hoe we die samen kunnen tackelen,” zegt Arjan Kampman. Die dilemma’s zijn er genoeg, bijvoorbeeld op het vlak van de uitwisseling van gegevens tussen werk en inkomen en het zorgdomein. Voor de pilot van Enschede moet bijvoorbeeld een weg worden gezocht in een woud van verschillende regelingen en een “bizarre hoeveelheid inkomenscomponenten”, zoals Dick Laan, programmamanager i4Sociaal van de gemeente Enschede, het verwoordde tijdens het openingsfestival van deze pilot (waarover dit artikel verscheen op iBestuur). Het zou gemeenten en daarmee hun inwoners veel helpen als dat eenvoudiger werd en daarvoor wordt onder meer samengewerkt met het programma Toekomst Werk en Inkomen (TWI) van het ministerie van SZW.
Vernieuwing informatievoorziening
De VNG werkt met gemeenten en partners zoals het ministerie van SZW, UWV, BKWI en het Inlichtingenbureau aan diverse projecten voor het domein werk en inkomen, vertelt Nico Romijn, CIO bij de VNG en lid van de stuurgroep TWI: “Gemeenten willen hun inwoners een goede en integrale dienstverlening bieden in het domein van werk en inkomen en daarvoor hebben ze een ander soort informatievoorziening nodig. Er is nu in deze keten alleen Suwinet, maar die is verouderd en vooral gericht op de inkomensketen. We werken in een aantal projecten aan de modernisering van Suwinet en een verbreding naar het gehele domein. Onder andere met TWI.” Alle inspanningen zijn erop gericht dat inwoners straks veel meer zelf de regie over hun eigen gegevens kunnen voeren. Nico Romijn: “Dat inwoners zelf de regie gaan krijgen is echt een andere manier van werken. In de pilots in onder meer Groningen en Enschede ervaren we hoe dat kan werken.” Mattias Gijsbertsen besluit: “We werken op deze manier samen om een maatschappelijk doel te bereiken. Dat zou nog wel hoger op de bestuurlijke agenda’s mogen staan. Ook bij de VNG. Veel gemeenten zijn zelf oplossingen aan het zoeken, dat kunnen we veel gestructureerder aanpakken en daarmee sneller en betere resultaten boeken.”
