‘Eerst innoveren, dan reguleren’ wordt het nieuwe mantra van Europa
Tijdens de Summit on European Digital Sovereignty op 18 november in Berlijn presenteerden Frankrijk, Duitsland en de Europese Commissie een duidelijke koerswijziging in het Europese digitale beleid: meer innovatieve slagkracht, minder reguleringsdruk en een nadrukkelijke voorkeur voor Europese technologie. De top, waaraan vrijwel alle EU-digitale ministers deelnamen, stond geheel in het teken van het streven naar digitale soevereiniteit en de vraag hoe Europa minder afhankelijk kan worden van Amerikaanse en Chinese techgiganten.
De uitspraak viel meerdere keren: ‘We moeten innoveren voordat we reguleren.’ Zowel de Franse president Emmanuel Macron als de Duitse bondskanselier Friedrich Merz riep op tot een fundamentele herijking van het Europese techbeleid. Europa moet af van wat zij zien als een te ‘sterke fascinatie voor niet-Europese oplossingen’ en ruimte creëren voor eigen kampioenen.
Macron pleitte voor een duidelijke Europese voorkeur bij de ontwikkeling en inzet van nieuwe technologieën, en stelde dat Europa geen ‘klant van Amerikaanse of Chinese oplossingen’ mag blijven. Merz benadrukte dat Europa niet kan accepteren dat sleuteltechnologieën, zoals AI, cloud, micro-elektronica en quantum, vrijwel volledig buiten het continent worden ontwikkeld.
Podium aan startups
Opvallend was de prominente aanwezigheid van Europese startups. Het programma bestond grotendeels uit pitches van jonge bedrijven die door de politiek worden gezien als motor voor digitale soevereiniteit. Frank Karlitschek, CEO van Nextcloud, ging eind van de dag aan tafel met Mertz en Macron in een AI-sessie. Hij laat zich positief, maar ook kritisch uit over de opbrengst van de summit: ‘Het is goed om te zien dat Europa zich steeds meer bewust wordt van de risico’s die we lopen met betrekking tot onze digitale soevereiniteit. Hopelijk blijft de top niet bij mooie woorden en verklaringen.’ Hij is bang dat politici zich laten verleiden door “sovereignty washing” en beweringen van grote techbedrijven dat Europa niet kan concurreren.
Big Tech-bedrijven ontbraken op het hoofdprogramma, maar via branchevereniging Bitkom waren ze wel aanwezig op de grootste nevenbijeenkomst van de top.
Maatschappelijke organisaties waren nauwelijks vertegenwoordigd, en voor kritische discussie was amper ruimte. Europese waarden stond niet op het menu tijdens deze summit.
Innovatie versnellen
Als voorbode van de lancering van de Digitale Omnibus, een dereguleringsagenda die een dag na de top gepresenteerd zou worden, spraken Duitse en Franse functionarissen hun sterke steun uit voor “vereenvoudiging” van regelgeving . Twee belangrijke elementen van de geplande Omnibus zijn de omzetting van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) naar een “risicogebaseerde aanpak” en een uitstel van 12 maanden van de AI-wet.
De Commissie verwacht dat deze stappen ‘miljarden euro’s kunnen besparen’ en Europese bedrijven meer ruimte geven om te innoveren. Tegelijkertijd klinken er zorgen vanuit het Europees Parlement en ngo’s dat het versoepelen van regels kan leiden tot een ‘doos van Pandora’ aan negatieve effecten, vooral op het gebied van privacy en ethiek. Tegenstanders vrezen in ieder geval voor een verwatering van digitale grondrechten.
Naast deregulering werd uitgebreid gesproken over de noodzaak van meer risicokapitaal voor Europese techbedrijven. Hoewel ministers constateerden dat Europese burgers grote spaargelden hebben die naar innovatie zouden kunnen vloeien, bleven concrete voorstellen uit. Een gemiste kans volgens Karlitschek: als de publieke sector de miljarden die zij nu al aan IT uitgeeft gezamenlijk zou inzetten om te investeren in de Europese techbedrijven, zou het de digitale soevereiniteitsuitdagingen flink kunnen versnellen. ‘Dit is een effectieve en beproefde aanpak, en Europa heeft tal van open source-projecten die zich op grote schaal hebben bewezen en klaar zijn voor onmiddellijk gebruik. Dit zou de belastingbetaler enorm veel geld besparen en als motor voor innovatie en ontwikkeling in Europa fungeren.’
Europese AI-stack als alternatief voor Amerikaanse tech
De top leverde wel een opvallende aankondiging op: het Franse AI-bedrijf Mistral en het Duitse softwareconcern SAP gaan samenwerken aan wat zij noemen ‘Europa’s eerste volledig soevereine AI-stack’. Frankrijk en Duitsland verklaarden publiekelijk dat zij de oplossingen van deze alliantie zullen verkiezen boven Amerikaanse alternatieven.
Lees ook:
