Europa moet eigen IT diensten ontwikkelen

Europa gebruikt momenteel ongeveer een kwart van de omzet van Big Tech-bedrijven. Met een kleinere bevolking, gebruikt de VS meer Big Tech diensten, omdat ze per hoofd meer IT diensten gebruiken. Stel dat Europa op termijn net zoveel IT-diensten per persoon gaat gebruiken als de VS. Dan zou de Europese IT-markt meer dan verdubbelen. Als Europa deze diensten zelf zou leveren, ontstaat een reusachtige interne markt voor Europese IT-dienstverlening, met potentie tot wereldwijde uitbreiding.

Veelal wordt geredeneerd dat de achterstand van Europa op de VS te groot zou zijn en niet meer in te lopen is. Maar die redenering is volgens mij onjuist en is bovendien nodeloos defaitistisch. Digitale diensten zijn de nutsvoorzieningen van de digitale wereld die in ontwikkeling is. Zonder eigen, krachtige, IT dienstverlening kan Europa noch economisch noch politiek overleven. Europa zal daarom in ieder geval op een aantal strategische IT gebieden meer zelfstandig moeten worden, om niet in de huidige afhankelijkheidssituatie te blijven steken. Dat kan heel goed, omdat Europa nog steeds uitstekende technologie Universiteiten heeft, veel start-ups heeft en bovendien voldoende financiële middelen heeft. Dit artikel onderzoekt welke digitale diensten Europa momenteel afneemt van Amerikaanse Big Tech-bedrijven en waar kansen liggen om deze zelf te ontwikkelen.

De belangrijkste categorieën van IT-diensten waarin Europa sterk afhankelijk is van Amerikaanse bedrijven zijn:

• Cloudinfrastructuur (AWS van Amazon, Microsoft Azure, Google Cloud): vrijwel de hele Europese publieke sector en het merendeel van het bedrijfsleven draait op Amerikaanse clouddiensten.
• Besturingssystemen en platforms (Windows, Android, iOS, macOS): vrijwel alle eindgebruikers zijn afhankelijk van Amerikaanse platformen.
• Zoekmachines en digitale advertenties (Google, Meta): vrijwel de gehele Europese digitale advertentie-economie wordt gecontroleerd door Amerikaanse bedrijven.
• Office-productiviteit en samenwerkingstools (Microsoft 365, Google Workspace, Zoom): dominante positie in kantoren, onderwijsinstellingen en overheden.
• Online retail en logistieke infrastructuur (Amazon): dominante speler in de e-commerce en bijbehorende cloud-, AI- en logistieke infrastructuur.
• AI-modellen en LLM’s (OpenAI, Anthropic, Google DeepMind): koplopers zijn VS-gebaseerd, met minimale Europese invloed.

• Data-afhankelijkheid: Europese gebruikersdata wordt verwerkt en geanalyseerd buiten Europa. Europa zou zelf veel meer kennis kunnen halen uit eigen data ten behoeve van wetenschap en innovatie.
• Beperking digitale soevereiniteit: Europese overheden en bedrijven zijn afhankelijk van buitenlandse infrastructuur en updates. Bij conflicten met de VS kan de VS de dienstverlening hinderen of staken.
• Juridisch: Amerikaanse Big Tech verzet zich krachtig tegen Europese IT regelgeving. De Amerikaanse regering heeft al eens gedreigd met het verminderen van de IT dienstverlening, indien Europa zijn regelgeving niet versoepeld. Zonder eigen IT dienstverlening, heeft Europa geen poot om op te staan.
• Innovatie-lek: investeringen in AI, cloud en softwareontwikkeling ontstaan en renderen buiten Europa. Europese start-ups verdwijnen naar de VS door gebrek aan goede (bij voorkeur Europese) financiering.
• Economisch verlies: honderden miljarden euro’s aan digitale diensten inkomsten stromen naar de VS. In de wetenschap dat de wereld steeds meer digitaal gaat functioneren is het economisch onverantwoord geen eigen sterke IT dienstverlening te hebben.
• Strategisch argument: in de steeds verder digitaliserende wereld kan Europa slechts meekomen indien het niet alleen in nieuwe gebieden als AI, Quantum computers, fotonica e.d. meekomt, maar ook beschikt over een eigen, robuuste IT nutsvoorziening als “bodem” onder het digitale maatschappelijke verkeer en leven. Er moet daarom ook hard gewerkt worden aan de zogenaamde “IT-Eurostack”: zorgen dat Europa voor de verschillende lagen van IT-systemen, vanaf grondstoffen tot geavanceerde applicaties, meer zelfvoorzienend wordt.

Europa gebruikt nu circa 23 procent van de Big Tech diensten. De VS zelf ongeveer 43 procent en de rest van de wereld dus zo’n 35 procent. Als Europa per persoon evenveel digitale diensten zou gebruiken als de VS, zou de Europese markt ruim verdubbelen. Als deze diensten door Europese aanbieders geleverd worden, zou Europa zelf een mondiale speler zijn.

Tabel 1: de huidige Big Tech-omzet (circa € 1,3 biljoen) en het Europese aandeel daarin.

Gezien de digitalisering van de wereld, zullen andere regio’s toegroeien naar een gebruik zoals de Amerikanen nu hebben. Stel dat er op termijn door iedere wereldburger gemiddeld € 1200/jaar aan IT wordt uitgegeven (dus minder dan een Amerikaan vandaag), dan hebben we het, bij 8 miljard mensen, over een markt van ca. € 10.000 miljard (€ 10 biljoen). Dit is het perspectief voor de huidige Big Tech bedrijven, die nu dus circa € 1300 miljard (€1,3 biljoen) omzetten aan IT dienstverlening, los van hardware. De groei van IT dienstverlening staat nog maar pas aan het begin. Ter vergelijking: de wereldwijde militaire uitgaven zijn circa € 2 biljoen/jaar en de totale IT uitgaven zo’n € 4 a 5 biljoen.

Tabel 2: Vergelijking Big Tech dienstverlenings omzet per regio en per hoofd van de bevolking per regio.

Europa kan deze ontwikkeling onmogelijk laten lopen, vanwege bovenstaande argumenten. Wat moet Europa zo spoedig mogelijk gaan oppakken?

• Europese cloudinfrastructuur ontwikkelen: bestaande initiatieven zoals Gaia-X en Europese datacenters moeten versneld en opgeschaald worden.
• Eigen AI-modellen bouwen: zoals het Franse Mistral en Duitse Aleph Alpha; overheden kunnen hierin investeren en samenwerken met universiteiten.
• Europese besturingssystemen en software promoten: open source-initiatieven en Europese startups verdienen actieve ondersteuning.
• Regelgeving combineren met investeringen: strengere wetgeving (zoals de DMA en DSA) moet hand in hand gaan met grote investeringen in de digitale sector.
• Europese innovatieclusters vormen: zoals bij Airbus of CERN: bundel krachten in pan-Europese platforms.

Europa staat op een kruispunt: het kan passief blijven en zijn digitale infrastructuur en toekomst blijven uitbesteden met als resultaat een volledige afhankelijkheid van de VS en Big Tech, of het kan een krachtige, soevereine IT-sector opbouwen. De schaal, de markt, de kennis en zelfs het geld zijn aanwezig – wat ontbreekt is politieke wil, coördinatie en durf om dit daadwerkelijk op Europees niveau te organiseren en te gaan investeren. Deels is het overigens verwoord in het rapport Draghi. Als eerder betoogd moet Europa beginnen een Europese sterke governance op te bouwen. Dat start met een Digitale Raad voor Europa, waarin de Ministers van Digitale Zaken van de landen bijeenkomen. Primair dient deze Raad op een aantal, bovengenoemde, gebieden comités in te stellen, samen met bedrijfsleven en Universiteiten, om de belangrijke ontwikkelingen ter hand te nemen. Op een aantal vlakken, zoals Eurostack, Gaia, lopen initiatieven. Maar een totaal coördinatie ontbreekt vooralsnog op politiek niveau, alsook ontbreekt het nodige fiscale en financiële instrumentarium opdat Europese Big Tech bedrijven kunnen ontstaan, die niet opereren vanuit een nationaal kader, maar opereren op Europees niveau.

Lees ook:

• Europa heeft dringend een digitale raad nodig – iBestuur
• Kan Europa overleven zonder eigen Big Tech? – iBestuur