Geen minister, een gemiste kans? Dat valt te bezien!
Het nieuwe kabinet krijgt geen aparte minister voor Digitale Zaken, ondanks diverse aanbevelingen van cyberspecialisten en mensenrechtenorganisaties. Net als bij het kabinet Rutte IV zal er wel een staatssecretaris voor digitalisering zijn in het kabinet Schoof. Hoewel een minister voor Digitale Zaken op het eerste gezicht een logische stap lijkt, gezien de aanwezigheid van deze minister in de ministerraad en de invloed op wetsvoorstellen met een ICT-component, zijn er verschillende redenen waarom dit niet de juiste oplossing is.
Beperkte invloed
Ten eerste heeft een minister ‘voor’ Digitale Zaken niet de staatsrechtelijke bevoegdheden die een minister ‘van’ Digitale Zaken wel heeft, waardoor digitale zaken nog steeds niet Chefsache zijn en de minister beperkte invloed heeft op cruciale beslissingen. ICT-projecten zijn nauw verbonden met veranderende wet- en regelgeving. Het is essentieel dat de vakminister ook de verantwoordelijkheid neemt voor ICT. De invoering van wet- en regelgeving is immers afhankelijk van de ICT, en vice versa. Deze verbondenheid mag niet worden genegeerd.
Als alle digitaliseringsverantwoordelijkheid bij één minister ligt, kan dit leiden tot onduidelijkheid over verantwoordelijkheden, wat projectrealisatie kan hinderen en bestuurlijke inertie bevordert. Het is belangrijk dat vakministers verantwoordelijk blijven en nemen voor de uitvoerbaarheid van wetgeving en de bijbehorende ICT-projecten.
Geef ICT-experts erkenning
In plaats van voor een minister voor Digitale Zaken, pleit ik voor een brede aanpak waarbij kennis en verantwoordelijkheid over digitalisering worden gedeeld. Bestuurders dienen meer inzicht te krijgen in ICT door middel van bijscholing, seminars en advies, waardoor een levenslang leerproces de norm wordt en zij volwaardige gesprekspartners kunnen zijn voor ICT-adviseurs.
ICT-experts verdienen serieuze erkenning vanwege hun vaak cruciale rol bij het oplossen van complexe problemen. Bestuurders en Kamerleden dienen hun adviezen serieus te nemen en kritisch te bevragen voor optimale oplossingen. De huidige thematische indeling van ministeries bemoeilijkt het vinden van geïntegreerde oplossingen voor complexe vraagstukken. Een herstructurering, waarbij ministeries verantwoordelijk zijn voor verschillende waardestromen, zoals kinderopvang of wegen, zou een holistische aanpak van problemen bevorderen.
Nieuwe wetgeving moet worden beoordeeld op digitalisering en uitvoerbaarheid door een onafhankelijke ‘Rijksbouwmeester voor ICT-projecten’. Deze onafhankelijke architect waarborgt de kwaliteit van ICT-oplossingen door behoeften en mogelijkheden te coördineren en tijdens de uitvoering voortdurend de kwaliteit te bewaken.
Op naar een geïntegreerde aanpak
Het aanstellen van een Minister voor Digitale Zaken is niet de oplossing voor onze complexe uitdagingen. Wat we nodig hebben, is een geïntegreerde aanpak waarbij bestuurders meer kennis opdoen over digitalisering, ICT-experts serieus worden genomen, en ministeriële verantwoordelijkheid wordt belegd bij waardestromen. Daarnaast is het essentieel om een onafhankelijke architect voor ICT-projecten te benoemen om de kwaliteit van overheids-ICT te waarborgen. Als we nu toch een Minister voor Digitale Zaken zouden aanstellen, moet het een Minister ‘van’ Digitale Zaken zijn, met de macht om effectief beleid te voeren.
Lees ook:
Zo blijven we denken vanuit Top Down Controle, systemen en processen (zo 20ste eeuw), terwijl er allang maatschappelijke signalen zijn van de Data Driven Organisation/Knowledge Organisation.
In onze samenleving, gaan complexiteit en technologische vooruitgang hand in hand, dus staan legacy organisaties, zoals overheidsorganisaties, voortdurende onder druk. Complexiteit kan leiden tot instorting, wanneer de kosten van het opleggen van nog meer management lagen de voordelen overstijgen. Waarom geen Data Spaces implementeren, want dat bevordert de geïntegreerde aanpak van digitalisering? Overheden worden complexer als reactie op problemen, maar deze complexiteit leidt tot uiteindelijk tot afnemende meeropbrengsten. Naarmate de kosten van het beheren en onderhouden van complexe structuren stijgen, nemen de voordelen af, wat uiteindelijk kan leiden tot instorting. Dan zijn er twee mogelijkheden: evolutie (hetzelfde slimmer doen), of revolutie (affikken en opnieuw beginnen); in beide gevallen wordt de complexiteit gereduceerd, maar voor evolutie moet je OMdenken.
Data spaces bieden een geïntegreerde, gestandaardiseerde en veilige manier om data te delen en te gebruiken, wat de uitdagingen van complexiteit en fragmentatie in overheids-IT-projecten kan verminderen. Gebeurt al op allerlei plekken en ZONDER Minister voor Digitale Zaken.
De European Health Data Space (EHDS)zorgt voor uniforme en geïntegreerde toegang tot gezondheidsdata, wat vakministers helpt bij het nemen van betere beslissingen zonder afhankelijk te zijn van een centrale digitale autoriteit. International Data Spaces (IDS) biedt gestandaardiseerde protocollen voor data-uitwisseling, waardoor vakministers direct gebruik kunnen maken van deze systemen voor hun specifieke beleidsdomeinen. Voorbeeld is Gaia-X, dat een veilige en transparante data-infrastructuur biedt die vakministers helpt hun eigen digitale projecten beter te beheren en uit te voeren. De implementatie van data spaces biedt een moderne en effectieve oplossing voor de uitdagingen van complexiteit en fragmentatie in overheids-IT. Door gebruik te maken van gestandaardiseerde en veilige data-uitwisselingsmiddelen, zoals Fiware Context Brokers, kunnen vakministers beter geïnformeerde beslissingen nemen en hun verantwoordelijkheden voor digitalisering en ICT-projecten effectief beheren. Dit vermindert de noodzaak voor een aparte Minister voor Digitale Zaken en bevordert een geïntegreerde aanpak van digitalisering binnen de overheid.
Doen we ook al in de logistiek: https://topsectorlogistiek.nl/bdi-en-dil-een-afsprakenstelsel-voor-event-gedreven-coordinatie-in-de-logistiek/