Staatssecretaris Szolt Szabó heeft in een debat met de Tweede Kamer een tipje van de sluier gelicht over de nationale digitaliseringsstrategie die aanstaande vrijdag gepresenteerd wordt. Het rijksbrede cloudbeleid wordt ingeruild voor een overheidsbreed cloudbeleid. Ook staan de digitale vaardigheden van ambtenaren centraal.
Tijdens het debat over de initiatiefnota ‘Wolken aan de Horizon’ van Barbara Kathmann (GL-PvdA) en Jesse Six Dijkstra (NSC) werd duidelijk dat het kabinet en de Kamer elkaar op grote lijnen kunnen vinden in de wens voor een digitaal autonome Nederlandse overheid. PVV-Kamerlid Jan Valize benoemde in het debat dat de vijandige houding in de Tweede Kamer tegenover bedrijven uit de VS ‘misleidend’ is en dat er meer digitale dreigingen zijn. Maar uiteindelijk ziet ook de PVV het nut en de noodzaak van de soevereine Cloud.
Szabó stelt met de wens van de Tweede Kamer aan de slag te gaan en vertelde in zijn inleiding dat hij sinds dag één als staatssecretaris de oproep voelde om de regie te nemen, een visie uit te werken en meer samen te werken als overheid. Er wordt dan ook snel meer bekend. Aanstaande vrijdag wordt de Nederlandse Digitaliseringsstrategie gepresenteerd, waarbij goed is gekeken naar onder meer de initiatiefnota, vertelde Szabó.
Meer samenwerking
Met de strategie worden volgens Szabó onder meer standaarden opgesteld voor digitale overheidsprojecten en -initiatieven. Er wordt meer overheidsbrede samenwerking in gang gezet, waarbij overheidsdiensten elkaar bijvoorbeeld gaan helpen met implementaties. De staatssecretaris zinspeelde erop dat lokale overheden wat betreft keuzes over Cloudgebruik minder beleidsruimte krijgen, maar uit zijn woorden viel ook te halen dat Thorbecke vermoedelijk begrip zou hebben als hij in deze tijd geboren was.
De Verenigde Staten blijven een belangrijke bondgenoot als het gaat om veiligheid en welvaart, vertelde Szabó. Maar het is wel zaak dat Nederland zelf meer initiatief neemt. Szabó deelde onder meer dat er stappen worden gezet om in plaats van een rijksbreed cloudbeleid toe te werken naar een overheidsbreed beleid. De overheid moet op digitaal vlak nog veel meer één geheel gaan vormen. ‘De komende maanden verkennen we wat nodig is om tot een soevereine cloud te komen waarop alle overheden zich kunnen aansluiten.’
Sleutelrol ambtenaren
Zo krijgen de vaardigheden van ambtenaren krijgen een centrale rol in de nieuwe visie. ‘We willen ambtenaren beter equiperen met digitaal vakmanschap en ze een moderne digitale werkomgeving bieden. We moeten het digitaal vakmanschap hierbij zeker niet onderschatten.’ Szabó verwijst naar zijn recente werkbezoek in Luxemburg: ‘Zij begonnen in 2017 met een visie en hebben nu een soevereine cloud staan, een eigen supercomputer en beschikken over uitstekend digitaal vaardige ambtenaren.’
Bij het werkbezoek werd echter duidelijk dat Luxemburg bijna zijn hele ambtenarij heeft vervangen in de afgelopen jaren. ‘Ik wil daarom nadenken over omscholen, kennis binnenhalen en goed kijken naar de expertise die nodig is voor de komende jaren om te kunnen werken in een datagedreven organisatie en hoe je de slag gaat maken naar zo’n organisatie. Als je die kennis niet hebt, dan gaat het allemaal niet werken.’
Lees meer:
Wat in Luxemburg door moet gaan voor een “soevereine cloud” is gebaseerd op Google’s Distributed Cloud, deze staat dus ook bloot aan de USA Cloud-Act. Zie https://www.datacenterdynamics.com/en/news/luxembourg-govt-launches-sovereign-cloud/
Het is openwashing en lost het probleem niet op.
Wat nodig is, is een echt soevereine cloud gebaseerd op open source oplossingen, ontworpen, gebouwd en beheerd door Europese partijen. Met inderdaad veel kennis bij de overheid zelf, niet alleen externe inhuur.
Hoopvolle initiatieven zijn bijvoorbeeld Opendesk (https://www.opendesk.eu) of de Duitse deelstaat Sleeswijk-Holstein (https://ibestuur.nl/artikel/duitse-deelstaat-pakt-digitale-afhankelijkheid-aan/)
Voor een complete en decentrale cloud zal nog veel in geïnvesteerd en doorontwikkeld moeten worden, maar met de overheid als ‘launching customer’ kan dat heel hard gaan, alle belangrijke bouwstenen zijn er al.
Als het om digitale soevereiniteit en onafhankelijkheid gaat, dan gaat het er primair om dat de gebruiker (de overheid) de software en services kan gebruiken, bestuderen, delen en veranderen zoals zij wil. Dit heeft alles te maken met vrije opensourcesoftware (FOSS) en zelfhosting, veel minder met het land van origine van de dienstverlener of software. Er is bijvoorbeeld bij veel gemeenten ook sprake van vendor lock-in bij Nederlandse dienstverleners met bedrijfseigen software.
Nederland zou vol moeten inzetten op het gebruik en bijdragen aan de ontwikkeling van vrije opensourcesoftware.
Een mooi voorbeeld is de Mijn Bureau suite: “De Mijn Bureau suite wordt ontwikkeld in samenwerking tussen verschillende partijen in Nederland onder regie van het Open source project van het Rijksbrede programma Beter Samen Werken: OpenBSW. De focus van dat project is op betere samenwerksoftware voor de Rijksoverheid.”
Mijn Bureau bouwt verder op opensourceprojecten van de Franse en Duitse overheid, maar gebruikt natuurlijk alom beschikbare vrij software die niet perse een land van herkomst heeft, omdat het een wereldwijde beweging is die software levert in het publieke domein.
Nu is het nog een technische beproeving. Ik roep de overheid op volop in te zetten om deze suite van vrije opensourcesoftware in productie te nemen en zo digitaal soeverein te worden.
Zie voor meer informatie ook: https://minbzk.github.io/mijn-bureau/
Dus een overheid heeft al te maken met vendor lock-in wanneer deze 1 SAAS app afneemt bij een commerciële partij? En dan moet de overheid al haar apps maar zelf als open source laten ontwikkelen, beheren en hosten? Wanneer er voor een bepaalde functionaliteit meerdere goede commerciële opties zijn is er geen lock-in. We moeten ophouden met bepaalde ontwikkelingen heilig te verklaren, meer denken in voordelen en nadelen in een bepaalde situatie. Overheidsvoorstellen lezen vaak als reclamefolders waarin alleen de voordelen worden opgesomd. Zie de NDS waarin de gehele overheid moet samenwerken, een bestuurder zal het geweldig vinden maar hoe organiseer je dat? Bv de banken werken al jaren agile en dan gaat de overheid weer met grote en starre structuren werken?