Een groot deel van mijn leven als burger speelt zich tegenwoordig online af. Hierbij gebruiken bedrijven, maar ook de overheid, mijn data om beslissingen te nemen. Ik zou hierin door de overheid beter begeleid willen worden. Waarom zit er bij de apps die ik via de appstore kan downloaden bijvoorbeeld geen ‘kijkwijzer’
Het beter begeleiden van burgers in de online wereld is meer dan de broodnodige bescherming tegen online dreigingen. Ik doel niet alleen op de digitale middelen die de overheid zelf gebruikt. Het gaat ook om de manier waarop, en de impact van, het gebruik van allerhande private social media platforms, online games, webwinkels etcetera.
We zetten al eerste stappen. Naast de bescherming die de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) biedt, laat het (overheids)algoritmeregister bijvoorbeeld zien welke algoritmes de overheid gebruikt. En de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) gaat de overheid helpen bij het zorgvuldig toepassen van datatechnologie.
Maar er kan meer. Waarom zit er bij de apps die ik via de appstore kan downloaden geen ‘kijkwijzer’ voor wie deze geschikt zijn, zoals ook wordt aangegeven bij films en series? Waarom ontwikkelen we geen ‘energie-categorieën’ zoals bij huishoudelijke apparaten, maar dan met betrekking tot datagebruik? Die mij een indicatie geven van hoe de betreffende app mijn data gebruikt en hoe lang deze wordt bewaard? Waarom zorgen we niet voor meer inzicht in of een app mijn data naar China of de VS stuurt? Op deze manier zou ik als burger door de overheid geholpen worden om verstandig met mijn data om te gaan. En kan ik actieve keuzes maken die ertoe doen in mijn online, en daarmee in mijn hele bestaan.
We bevinden ons als burgers, overheid en als samenleving in een grenzeloze wereld waarin technologisch gezien bijna alles kan. Instrumenten als het algoritmeregister, de IBDS en ethische commissies die in aardig wat gemeenten zijn gevormd, bieden de overheid de kans om daarin actieve en bewuste afwegingen te maken. Om het goede gesprek over de inzet van datatechnologie te voeren. Waarbij de voor- en nadelen helder op een rij worden gezet, zodat de politiek daar een afgewogen beslissing over kan nemen. Dat gesprek wordt nu te vaak niet, of op het verkeerde niveau, gevoerd. Als burger, als inwoner, wil ik dat de overheid zich inspant om mij te activeren. Zodat ik de kans krijg om ook in het private bereik verstandige keuzes te maken die mijn online bestaan verbeteren.
Hoopgevend
Als bestuurder vind ik het feit dat het gesprek over datagebruik steeds meer wordt gevoerd hoopgevend en nodig. Het laat zien dat de uitvoering, als het gaat om digitalisering en publieke waarden, volwassen wordt. Ook de VNG is daarmee bezig, bijvoorbeeld via de Agenda Digitale Grondrechten en Ethiek. Binnen onze organisatie is onder leiding van Andries Kok een nieuwe directie Lokaal bestuur en informatiesamenleving gevormd, die zich expliciet met deze thema’s bezighoudt. Dat we nu met twee directeuren aan dit belangrijke onderwerp werken is een goede ontwikkeling. Wanneer we op een afgewogen en transparante manier met de digitalisering van de samenleving omgaan, dan geeft mij dat als burger meer grip op mijn online bestaan.
De randvoorwaarde voor een eigenzinnig gebruik van de burger is een eigenzinnige technische infrastructuur Als de overheid wil aansluiten bij de burger moet de relatie “naar keuze” of “composable” zijn
Ik denk dat zoiets op EU niveau is te regelen. Ik vraag me ook af of een Nederlandse overheid het überhaupt zou kunnen. Het vergt een enorme inspanning en kosten. Misschien zijn er andere dossiers eerst aan de beurt?
De enige partij die grootschalig een tamelijk veilig platform faciliteert is wellicht Apple. Onderdeel is het uitbannen van side loading. Daar volgt dan weer het verwijt dat het concurrentievervalsend werkt.