Door toenemende geopolitieke spanningen staat de soevereiniteit van IT hoger dan ooit op de agenda van Europese organisaties. Dat wordt duidelijk uit de Whitelane 2025 Sovereign IT Study, uitgevoerd onder meer dan 300 CIO’s en IT-eindverantwoordelijken in België, Nederland en Scandinavië. Het onderzoek laat zien dat vooral de publieke sector grote veranderingen verwacht. Maar de weg naar soevereiniteit blijkt complex, duur en vol dilemma’s.
‘Het onderzoek dat we hebben gedaan bevat input vanuit België, Nederland, Scandinavië en Finland van zo’n 300 organisaties uit diverse sectoren’, vertelt Alex van den Bergh, Head of Research Europe bij Whitelane. Het doel van het onderzoek was om te achterhalen in hoeverre soevereiniteit van IT een ‘onderwerp’ is bij grote organisaties. ‘Bij bijvoorbeeld organisaties die werken aan nationale veiligheid, zoals Defensie, speelt het altijd al’, zegt Van den Bergh. ‘Maar voor veel andere organisaties is het relatief nieuw.’
Soevereiniteit schuift naar het hart van de strategie
Uit het onderzoek blijkt dat 43% van de organisaties aangeeft dat IT-soevereiniteit een middelgrote tot grote impact heeft op hun IT-strategie. Met name de organisaties in de publieke sector springen eruit: 62% verwacht een middelgrote of zelfs grote impact. Volgens Van den Bergh is de aard van de zorgen over de Amerikaanse hyperscalers de afgelopen jaren veranderd. Waar voorheen privacyzorgen de boventoon voerden, is geopolitiek nu minstens zo belangrijk voor IT-beslissers. Het onderzoek onderstreept dit: 74% van de organisaties noemt data privacy en GDPR als hoofdreden om naar Europese soevereine IT-oplossingen te kijken, en 74% noemt nationale veiligheid en geopolitiek.
Publieke sector neemt het voortouw
De verschillen tussen onderzochte sectoren zijn behoorlijk. Net als de publieke sector, noemen onderzochte financiële instellingen ook geopolitiek en nationale veiligheid als belangrijkste redenen voor zorgen. Maar de impact op hun IT-strategie is lager dan bij de overheid, zo licht Van den Bergh toe. In de publieke sector verwacht namelijk meer dan een derde een middelgrote of grote reductie (>20%) in het gebruik van hyperscalers, en 11% zelfs een grote reductie van meer dan 40%. ‘Dat is toch een stuk hoger dan in andere sectoren,’ zegt Van den Bergh. Hij benadrukt wel dat de onderzochte publieke organisaties vooral centrale overheden en uitvoeringsinstanties zijn.
Hyperscalers overtuigen de klanten nog niet
Veel hyperscalers, zoals Microsoft, Amazon en Google, proberen in te spelen op de Europese vraag door zogeheten ‘soevereine cloud’-oplossingen aan te bieden. Daarbij wordt data uitsluitend in Europa opgeslagen, beheerd door Europese engineers en vaak onder een Europese juridische entiteit ondergebracht. Maar uit het onderzoek blijkt dat bijna een kwart van de organisaties deze platforms niet vindt voldoen. In de publieke sector is dat aandeel zelfs 35%.
Van den Bergh noemt dat een van de opmerkelijkste uitkomsten: ‘Meer dan een derde zegt: we zijn op de hoogte van jullie oplossing, maar ondanks alle goed bedoelde pogingen van Microsoft en Amazon vinden wij het toch niet passen.’ Daarbij wijst hij op een paradox: ‘De ironie is dat de datacenters en oplossingen van de Amerikaanse hyperscalers qua cybersecurity van erg hoog niveau zijn, vaak beter dan Europese oplossingen.’
Europese datacenters terug in beeld
De wegtrekkende beweging bij hyperscalers leidt logischerwijs tot een hernieuwde belangstelling voor Europese datacenters. 61% van de organisaties wil hun gebruik van Europese private of insourced datacenters behouden of uitbreiden. Voor de publieke sector geldt dat één derde een significante uitbreiding plant.
‘Als je weggaat bij hyperscalers, moet je logischerwijs ergens anders naartoe’ zegt Van den Bergh. ‘Ik vraag me alleen af of er überhaupt Europese servercapaciteit is om dit allemaal op te vangen. Wat organisaties nu vaak doen, is bekijken welke onderdelen het meest precair en gevoelig zijn, om die vervolgens in een Europese, soevereine omgeving te zetten.’ Het is volgens Van den Bergh ook niet per se nodig om alles in één keer over te zetten. ‘Websites bijvoorbeeld, kun je prima bij hyperscalers laten draaien.’
SaaS en Office 365: de taaie dossiers
Niet alleen de Amerikaanse IT-infrastructuur, ook Amerikaanse softwarediensten staan onder druk bij Europese klanten. Bijna een derde van de ondervraagde organisaties verwacht reducties in het gebruik van Amerikaanse SaaS-pakketten, zoals Salesforce en Workday. In de publieke sector loopt dit zelfs op tot bijna de helft.
Echter blijkt dat er bij gebruikers van Office 365 veel minder beweging zit. Slechts 17% van de publieke sector verwacht een terugloop in gebruik van Office 365. De reden is duidelijk: er zijn nauwelijks alternatieven. Van den Bergh: ‘Office 365 vervangen is heel lastig. Je kan naar Google, maar dat lost het soevereiniteitsvraagstuk niet op. Dus wat houd je dan over?’ Het rapport bevestigt dit: 88% van de organisaties noemt het gebrek aan levensvatbare Europese alternatieven als grootste belemmering bij de overstap naar soevereine IT.
Kosten en tijdspad
Opvallend is de bereidheid om extra te betalen voor soevereine IT. Bijna de helft van alle organisaties zegt bereid te zijn meer te betalen, in de publieke sector is dat zelfs 56%. ‘De organisaties die zeggen: “we willen niet meer betalen”, zijn vaak ook de organisaties die niet zo geïnteresseerd zijn in die soevereiniteit’, aldus Van den Bergh.
Het tijdspad is ambitieus. 61% van de publieke sector verwacht binnen twee jaar substantiële veranderingen. ‘Een meerderheid geeft aan dat er in de komende twee jaar iets gebeuren’, zegt Van den Bergh. Maar kunnen Europese alternatieven de verwachte toestroom wel aan? ‘Dat gaat zeker lastig worden. Je kan in elk geval de meest spannende onderdelen van het applicatielandschap verhuizen en vervolgens stapsgewijs uitbreiden.’
Het onderzoek maakt volgens Van den Bergh duidelijk dat IT-soevereiniteit geen nichethema meer is, maar een structurele factor in de strategische keuzes van organisaties. Vooral de publieke sector maakt plannen om de afhankelijkheid van Amerikaanse hyperscalers en softwarepakketten te verminderen. Maar de weg daar naartoe is lang en hobbelig en lijkt offers te vragen van organisaties in de vorm van geld en ongemak.
Van den Bergh ziet dat dilemma dagelijks terug in gesprekken met organisaties: ‘Een volledig digitaal soeverein bestaan is voor veel organisaties het ideaalbeeld maar de kwaliteit en veiligheid van Amerikaanse hyperscalers blijft waanzinnig goed. Dat is het dilemma waar organisaties mee worstelen.’
Lees meer:
