Harde confrontaties blijven uit tijdens het Digitaliseringsdebat, en dat is maar goed ook
Digitale autonomie, cybersecurity, Europa, een ministerie van Digitale Zaken. In het Nationaal Archief in Den Haag kruisten maandagmiddag kandidaat-Kamerleden met elkaar de degens over diverse IT-onderwerpen tijdens Het Digitaliseringsdebat. Harde confrontaties bleven uit: de deelnemers vulden elkaar vooral aan. Om nog meer stilstand te voorkomen is dat maar goed ook.
Onder leiding van voormalig IT-politicus van het Jaar Kees Verhoeven werd het debat gevoerd door Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA), Queeny Rajkowski (VVD), Hanneke van der Werf (D66), Hemin Hawezy (CDA), Björn Beijnon (Volt), Ruben van Heteren (SGP) en Cynthia Pallandt (Partij voor de Dieren). Matthijs Pontier (Piratenpartij) was uitgenodigd om een pitch te houden.
Speldenprikjes
Wat opviel was dat, op wat kleine speldenprikjes van Kathmann na, de deelnemers elkaar niet echt het vuur aan de schenen legden. Een grote verrassing was dat niet. Bijna alle partijen zijn het in grote lijnen met elkaar eens over de hoofdzaken, zoals het bereiken van digitale soevereiniteit, een veilige digitale infrastructuur en het voorkomen van digitale stilstand. De inhoudelijke verschillen zitten niet in de idealen, maar vooral in de uitvoering. Dat digitalisering een urgente zaak is en een kernonderdeel van de samenleving, gold voor alle deelnemers.
Kritische noten waren vooral gericht aan het kabinet. Kathmann zette de toon door te benadrukken dat Den Haag te lang heeft weggekeken. Volgens haar is de digitale infrastructuur een totale blinde vlek voor het kabinet. ‘Het raakt de hele economie, maar wordt behandeld als een bijzaak. In plaats van voor internet cruciale zeekabels wordt er liever geïnvesteerd in een paar kilometer snelweg.’ Digitalisering is volgens haar niet alleen economisch urgent voor Nederland, maar ook maatschappelijk: van verkiezingsveiligheid tot de mentale gezondheid van jongeren. Ook het trage handelen rondom de Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) en de Rijkscloud werden als kritiekpunten genoemd. Vanuit de zaal volgde er een klaterend applaus.
Kennis lekt weg
De stelling dat de focus van de politiek te veel op doemscenario’s ligt in plaats van op kansen van digitalisering werd alleen mondjesmaat onderschreven door de VVD. Het debat ging daarna over de randvoorwaarden, zoals energie, eigen talent en eigen innovatie. De traagheid van besluitvorming in de Nederlandse politiek kwam hier naar voren. Hanneke van der Werf (D66) uitte haar frustratie over de vele politieke wisselingen, waardoor ook belangrijke kennis over IT-zaken weglekt in de Kamer. ‘Steeds weer komt er een nieuwe lichting digitale woordvoerders, die allemaal weer opnieuw kennis moeten maken met de dossiers. We beginnen telkens van voren af aan.’
Ze wees ook op de noodzaak van Europese samenwerking, onder meer op het gebied van zeekabels, dataopslag en cyberveiligheid. Björn Beijnon (Volt) deed een soortgelijke oproep. Er was brede overeenstemming dat Nederland moet investeren in randvoorwaarden als energie, kennis en innovatie om zijn digitale toppositie te behouden. Kathmann vulde dat aan door te zeggen dat Nederland zich geen digitale achterstand kan veroorloven. ‘Elk jaar dat we wachten, verliezen we economische en democratische slagkracht.’
Een belangrijk punt over de randvoorwaarden kwam van Queeny Rajkowski (VVD), die wees op het belang van kennismigratie, een onderwerp waar politiek nog weleens over wordt gebotst. Volgens haar heb je, ‘als je iets wilt betekenen in de wereld van vandaag’, kennismigranten nodig. Zonder internationale talenten en een open houding tegenover digitale professionals dreigt Nederland volgens haar de aansluiting te verliezen. Haar pleidooi voor het benutten van buitenlandse kennis vond brede steun.
Minister van Digitale Zaken
Het meest uitgesproken debat kwam aan het einde, over de vraag of er een ministerie van Digitale Zaken moet komen. Hier kwamen de verschillen in visie voorzichtig naar boven. Volt en GroenLinks-PvdA pleitten voor een volwaardig ministerie, met een eigen budget en doorzettingsmacht. D66 wilde een tussenvariant: een sterke bewindspersoon binnen een bestaand ministerie die over departementen heen kan werken. De VVD wees een nieuw ministerie van Digitale Zaken af. Rajkowski gaf aan dat de bestaande structuren voldoende zijn, mits er beter wordt samengewerkt. Volgens haar moet Den Haag digitalisering ook kunnen doen met de mensen en middelen die er al zijn. De organisatiekosten voor een nieuw ministerie zullen volgens haar niet gering zijn. Voor het CDA gold dat een minister van Digitale Zaken niet in het verkiezingsprogramma staat, maar dat dit geen breekpunt zal zijn.
Kathmann gaf, net als Volt, aan dat het juist hoog tijd is voor een ministerie om alle uitdagingen bij elkaar te brengen, zodat er eindelijk iemand in het kabinet zit die met de vuist op tafel kan slaan en zaken vlot kan trekken. Ze gaf als voorbeeld dat er nu allerlei afspraken zijn gemaakt over cloudtechnologie, maar dat de overheid alsnog in de Amerikaanse cloud wordt gezet, alsof die afspraken niet bestaan.
Samenwerking als kracht
Waar de lijsttrekkers elkaar een dag eerder op televisie nog in de haren vlogen, hadden de aspirant-Kamerleden in het Nationaal Archief uiteindelijk juist lof voor elkaar. Zo stelde Hemin Hawezy (CDA) dat er in de commissie Digitale Zaken, in tegenstelling tot andere commissies, heel constructief wordt samengewerkt. De toon van het debat liet zien dat digitalisering niet per se een partijpolitiek strijdpunt hoeft te zijn, maar juist een onderwerp waarop samenwerking loont. Zo werd ook geopperd dat door gezamenlijk optrekken richting het nieuwe kabinet met digitale speerpunten, er toch nog veel bereikt kan worden, ondanks de politieke wisseling die aanstaande is.
Lees meer:
