Hergebruik software in Italiaanse wet

In Italië zijn overheden en semi-overheden al ruim 10 jaar verplicht om al hun broncode en documentatie onder een open licentie te publiceren, zodat derden de software kunnen hergebruiken. Dit is geregeld in de Codice dell’amministrazione digitale, een wet die op 1 januari 2006 in werking is getreden.

In de praktijk wordt deze wet echter nauwelijks nageleefd. De Italiaanse overheid probeert hier verandering in te brengen door beter aan te geven wat er van overheden verwacht wordt en hoe ze aan de wet kunnen voldoen. In mei 2018 zijn daarom richtlijnen gepubliceerd, de Linee Guida su acquisizione e riuso di software per le pubbliche amministrazioni (hierna: de Richtlijnen).

De wet CAD

De CAD is een ambitieuze wet die vele aspecten van de digitale transformatie van de overheid regelt. Zo bevat de wet onder andere beginselen van digitaal burgerschap en bepalingen over elektronische handtekeningen, uitwisseling van documenten en online services. Artikelen 68 en 69 gaan over het publiceren en hergebruiken van software. Artikel 68 ziet op de vergelijkende beoordeling van software voordat tot aankoop kan worden overgegaan. Pas wanneer een oplossing niet open source of via een andere overheidsorganisatie beschikbaar is, is het toegestaan om een gebruikslicentie op gesloten software aan te schaffen. Artikel 69 verplicht overheden om de broncode en documentatie van alle software waarvan zij eigenaar zijn of die volgens hun instructies is ontwikkeld, onder een open licentie gratis beschikbaar te maken. Deze verplichting geldt niet wanneer er gemotiveerde redenen met betrekking tot openbare orde, publieke veiligheid, nationale defensie of verkiezingen zijn om dit niet te doen. Ook zijn overheden op grond van dit artikel in principe verplicht om alle (IE-)rechten te verwerven op ICT die specifiek voor hun organisatie worden ontwikkeld.

De wet heeft vanaf het begin ter discussie gestaan. Zo zou de wet een te abrupte overgang naar een digitale overheid beogen. Een ander kritiekpunt was dat de wet allerlei principiële uitgangspunten bevat, zonder dat duidelijk wordt gemaakt hoe overheden dit in de praktijk kunnen uitvoeren.

Richtlijnen

Met de Richtlijnen is nu alsnog een uitwerking van de artikelen over hergebruik uitgebracht. Dit document van ruim 50 pagina’s is het gevolg van een samenwerking tussen het Agentschap voor digitaal Italië (AGID) en het Team voor digitale transformatie (Team Digitale). De Richtlijnen bevatten onder meer een uitgebreid stappenplan voor het vergelijken en aanschaffen van software. In de bijlagen bij de Richtlijnen zijn handleidingen en instructies opgenomen voor de berekening van de Total Cost of Ownership (TCO) en voor het publiceren, onderhouden en voor hergebruik geschikt maken van open source software. Daarnaast bevatten de bijlagen een gids voor open source licenties en een tabel voor besluitvorming.

Met de procedures en tools uit de Richtlijnen kunnen (semi-)overheden software vergelijken, delen en hergebruiken. Ook moeten overheden voortaan op het platform van Developers Italia publiceren welke software ze in de afgelopen jaren hebben gekocht en in de toekomst willen gaan aanschaffen. Developers Italia zal bovendien een doorzoekbare softwarecatalogus ontwikkelen.

Conclusie

In Italië stelde men al relatief vroeg dat overheden veel kosten kunnen besparen door code vrij beschikbaar te maken en kosten voor ondersteuning en onderhoud te delen. De gang van zaken rondom de wet CAD toont dat wetgeving op zichzelf niet automatisch tot veranderingen leidt. Misschien dat de nieuwe Richtlijnen en eventuele aanvullende initiatieven een verandering in gang kunnen zetten.

Bron: Medium.com

Aleida van Dijk is jurist en bestuurslid bij Delta10, een stichting die open source software voor overheden ontwikkelt.