Het is tijd dat overheden fraude buiten de deur houden

Het is tijd dat overheden fraude een halt toeroepen. | Beeld: Shutterstock

Overheden zien de pandemie als een noodtoestand voor de volksgezondheid en een ernstige bedreiging voor de economische stabiliteit. Maar het is ook belangrijk te erkennen dat de pandemie fraudeurs enorme kansen biedt. In veel landen werden op korte termijn hulpverleningsprogramma’s in het kader van COVID-19 opgezet. Er was nauwelijks toezicht op en er waren weinig garanties om te voorkomen dat overheidsgeld in handen van fraudeurs zou vallen. En meer dan één regering is al in verlegenheid gebracht voor het ondertekenen van contracten voor medische benodigdheden waarbij onvoldoende zorgvuldigheid in acht is genomen. Dit maakt allerlei vormen van frauduleus gedrag mogelijk. Daarom is het tijd dat overheden fraude een halt toeroepen.

Overheidsfraude

Fraude die niet direct met COVID te maken heeft, neemt ook toe. Dit is deels te wijten aan de enorme versnelling van de overgang van de overheid naar e-overheidsdiensten in contrast met de toepasbare wetgeving die niet altijd synchroon meeloopt. Hoewel digitale transformatie enorme voordelen heeft voor organisaties in de publieke sector, stelt het overheden ook bloot aan nieuwe soorten bedreigingen, zoals identiteitsfraude, de overname van bankrekeningen, maar ook belastingontduiking via nieuwe betalingssystemen met cryptomunten, het ontlopen van BTW op NFT’s of alternatieve – niet gecontroleerde-open online verkoop- of verhuurpunten. Belasting-, sociale verzekerings- en aanbestedingsinstanties moeten bijzonder waakzaam zijn nu zij voor zowel burgers als fraudeurs nieuwe manieren creëren om transacties met overheidssystemen te verrichten.

Schokkende gevolgen van fraude voor de overheidsfinanciën

Overheidsfraude is een wereldwijd probleem en in elke regio duiken dezelfde problemen op, van Scandinavië tot Zuid-Europa en in het hele Midden-Oosten en Afrika. Laten we het Verenigd Koninkrijk als voorbeeld nemen. Officiële statistieken schatten in dat de totale kosten van fraude in de publieke sector oplopen tot 53 miljard pond per jaar.¹ Dit komt neer op meer dan 6% van de totale inkomsten van de Britse overheid voor 2019/20.² Dat is een enorm bedrag aan belastinggeld dat elk jaar in handen van criminelen valt.

Fraude schaadt het vertrouwen van de samenleving in de overheid.

Het is bijzonder verontrustend in een tijd waarin nationale economieën moeite hebben om te herstellen van COVID-gerelateerde verstoringen. Nogmaals, volgens cijfers van de Britse regering zullen de belastinginkomsten voor 2020/21 naar verwachting met meer dan 5% dalen als gevolg van de problemen in belangrijke sectoren, zoals toerisme en horeca. Dit patroon zien we ook terug in de financiële prognoses van Duitsland en andere landen. Deze landen kunnen het zich toch niet veroorloven om nog meer miljarden in de handen van fraudeurs te laten verdwijnen nu veel overheidsdiensten al met een financieringscrisis te kampen hebben.

Voor Nederland zijn de cijfers ook niet echt positief. Het CBS rapporteerde in de veiligheidsmonitor [3] over 2021 dat 10% van de Nederlanders dat jaar het slachtoffer is geweest van online oplichting en fraude. In een onderzoek van PwC [4] uit hetzelfde jaar zei 76% van de vertegenwoordigers van een evenwichtige dwarsdoorsnede van private en publieke organisaties dat hun organisatie in de 24 maanden daarvoor is geconfronteerd met een of meer ‘traditionele’ vormen van financieel-economische criminaliteit, zoals diefstal van geld, goederen of fraude, diefstal van informatie, concurrentievervalsende acties of corruptie. 56% zegt dat zijn of haar organisatie slachtoffer is geweest van cybercriminaliteit. Beide cijfers laten een lichte daling zien ten opzichte van een voorgaand onderzoek, maar blijven desalniettemin hoog.

Grotere gevolgen voor de samenleving

Bovendien is fraude in de openbare sector niet alleen een financieel probleem. Het heeft veel meer gevolgen voor de samenleving.
Ten eerste ondermijnt fraude het vertrouwen van de samenleving in de overheid. Als burgers denken dat hun overheid onzorgvuldig of corrupt omgaat met overheidsgeld, zullen zij gaan twijfelen aan de waarde van het betalen van hun belastingen. En de belastingontduiking zal waarschijnlijk toenemen.
Ten tweede wordt een groot deel van de fraude in de overheidssector gepleegd door zeer geraffineerde netwerken die banden hebben met de georganiseerde misdaad. De opbrengsten van fraude komen terecht in internationale witwasnetwerken en maken deel uit van een breder ecosysteem dat allerlei soorten criminele activiteiten omvat, van drugshandel tot mensenhandel. Als regeringen toestaan dat fraudeurs overheidsgeld stelen, zijn zij indirect verantwoordelijk voor het financieren en in stand houden van diezelfde criminele netwerken die hun handhavingsinstanties proberen te ontmantelen.

Terugvechten tegen fraudeurs

Het goede nieuws is dat, hoewel fraude in de publieke sector veelvuldig voorkomt, het niet onvermijdelijk is. Er wordt zeker door tientallen overheidsinstellingen over de hele wereld al gebruik gemaakt van geavanceerde fraudebestrijdingstechnologieën om fraude tegen te gaan. De Estse Belasting- en Douaneraad heeft bijvoorbeeld voorspellende modellen gebruikt om het aantal false positives in zijn fraudeonderzoeksprocessen met 50% te verminderen. Daardoor zijn de onderzoekers minder tijd kwijt met het controleren van gezagsgetrouwe burgers en hebben ze meer middelen beschikbaar om zich op de echte criminelen te richten. Het resultaat is dat meer dan 80% van de onderzoeken nu fraude of fouten aan het licht brengt en dat nieuwe vormen van fraude veel sneller kunnen worden opgespoord en bestreden.

[1] “Functionele overheidsnorm GovS 013: Fraudebestrijding”, pag. 4.
[2] “Belastingstatistieken: een overzicht”, House of Commons Library.
[3] Veiligheidsmonitor 2021
[4] PwC Economic Crime Survey 2021

Stephane Goddé, Head of EMEA Fraud & Security Intelligence in Government & Non-Financial Services bij SAS.