Politieke partijen hebben hun ambities voor de komende jaren weer geformuleerd, maar erg SMART zijn die ambities niet.
De provinciale verkiezingen staan voor de deur. Voor de komende 4 jaar zullen weer ambitieuze programma’s opgesteld worden om de economie te stimuleren, de waterhuishouding klimaatbestendig te maken en de sociale cohesie te versterken.
Waarschijnlijk zal er ook in staan dat nieuwe technologie slimmer gebruikt moet worden en er data- of informatiegestuurd gewerkt gaat worden. Dat klinkt mooi, maar de ervaring leert ook dat veel van de doelstellingen uit de provinciale programma´s niet erg SMART beschreven zijn. Dat doelstellingen algemeen geformuleerd worden, zal deels een bewuste keuze zijn. Politici willen nou eenmaal niet graag beoordeeld worden op de voortgang en realisatie van toezeggingen. Liever een ambitieus vergezicht met begrippen als hoogwaardig, optimaal en innovatief dan een meetbare aanpak voor de komende 4 jaar.
Deze politieke terughoudendheid is ook wel begrijpelijk. We hebben snel een oordeel als concrete doelstellingen niet gehaald worden, ook al is daar een goede verklaring voor. Dat moedigt het formuleren van globale, algemene uitgangspunten aan. Een open dialoog over de realisatie van doelstellingen, vraagt minder krampachtigheid ten aanzien van de precieze cijfers. Inzicht door data is bedoeld om het gesprek aan te gaan over trends en de voortgang. En om eventueel gezamenlijk te zoeken naar aanpassingen in de uitvoering van het beleid.
Een randvoorwaarde voor een zinvolle dialoog is dat er duidelijke indicatoren ten grondslag liggen aan de beleidsdoelstellingen. Indicatoren beschrijven wat je wilt meten, op wie de indicator gericht is, welke verandering wordt nagestreefd, in welk gebied en in welke periode. Een doelstelling als ‘we stimuleren het gebruik van de fiets’ is dus minder geschikt als indicator, omdat moeilijk beoordeeld kan worden wanneer het beleid succesvol is. Daarin ligt ook gelijk een moeilijkheid. Want wanneer ben je een fietsvriendelijke provincie? Meet je dat op basis van het aantal kilometers fietspad, het aantal afgelegde fietskilometers of het percentage mensen dat de fiets gebruikt voor won-werkverkeer? Niet alleen het formuleren van een zinvolle indicator is lastig, ook relevante data is niet altijd voorhanden. Er zijn steden die een interessante poging hebben gedaan om inzicht te geven in de realisatie van hun doelstellingen, zoals bijvoorbeeld Edmonton en Boston. Zij laten de voortgang zien voor een groot aantal indicatoren en gebruiken daarbij hun eigen open data. Ze lichten de achtergrond toe en laten zien of de doelstellingen wel of niet gehaald worden.
Het formuleren van concrete doelstellingen dient op deze manier twee samenhangende doelen: meer transparantie en een impuls voor datamanagement binnen de eigen organisatie. Een oefening om ambities te vertalen in concrete indicatoren, maakt snel duidelijk over welke onderwerpen wel en geen data voorhanden is. Vaak zal blijken dat data onvolledig of verouderd zijn, niet op het juiste aggregatieniveau beschikbaar of niet real time. Het formuleren van meetbare indicatoren is de beste stimulans om te komen tot duurzaam data gedreven beleid. Het vraagt een structurele aanpak en inzet van verschillende disciplines om de trends in en voortgang van beleidsdoelstellingen zichtbaar te maken. Het vergt wel een kwetsbare en open opstelling van de politiek, omdat niet alles volgens plan zal gaan en er een permanente cyclus ontstaat van meten, beoordelen en bijstellen.
Het voordeel is dat een dergelijke aanpak de betrokkenheid van inwoners bij het beleid van de provincie kan vergroten. Heldere communicatie, een open dialoog en transparantie over de daadwerkelijke resultaten, vergroot het draagvlak voor maatregelen, alternatieven en aanpassingen. En dat alleen zou al grote winst zijn in deze tijd waarin feiten ook maar een mening zijn.
Arjen Hof is directeur van Civity
