Het mooie van een jaarwisseling is dat het je even de kans biedt om je zegeningen te tellen. Deze civil servant is best trots op wat er bereikt is.
Net als veel van mijn collega-columnisten heb ook ik me op deze plek frequent kritisch uitgelaten over tal van iBestuur-achtige zaken. Voorzien van statements als ‘doen we wel de goede dingen – en doen we ze dan ook goed?’, ‘maken we voldoende tempo: geven we techniek en digitalisering vrij baan?’, ‘laten we ons niet te veel leiden door bestaande structuren, koninkrijken of boekhouders?’, ‘zien onze politici die geweldige kansen die informatievoorziening de BV Nederland biedt?’, ‘ik zie wel veel bomen, maar is er ook een bos?’, et cetera.
Zeker en vast zijn er op dat vlak nog meer dan voldoende kansrijke velden te verzilveren. Maar het mooie van een jaarwisseling is dat het je even de kans biedt om achterom te kijken: om te bezien wat we allemaal met elkaar hebben bereikt in het afgelopen decennium. Om zo je zegeningen te kunnen tellen.
Laat ik je deelgenoot maken van mijn eigen beleving. Na een spannende reis van zo’n slordige twintig jaar in consultancyland (verbonden aan IBM en Deloitte) meerde ik in die mooie zomer van 2004 aan als directeurtje debiteuren/crediteuren. Gebouw ‘De Maas’ aan de Rotterdamse Maasboulevard – met werkelijk adembenemend uitzicht over de Maasstad – werd mijn uitvalsbasis. Waar tal van ingenieurs actief waren met spannende infrastructurele werken – denk aan de indrukwekkende Maeslantkering of de never ending story van de A4 Delft-Schiedam. Maar wat schetste mijn verbazing: achter die glimmende voordeur trof ik maar liefst 19 administraties aan, een vijftal hrm-afdelingen en een niet nader te noemen mêlee aan ICT-applicaties. We hadden (ik chargeer) dertien maanden nodig om een jaarrekening te maken! En bij wat verder peuren in de organisatie bleek dat de gebruiker vaak sluitpost was van de discussie – soms zelfs helemaal non-existent! Gekscherend werd dat toen getypeerd als ‘we bouwen een brug, jammer dat er een auto overheen gaat’. Exemplarisch voor hoe we toen ingericht waren (met 17 Diensten; lees ‘Veranderend getij’ maar eens van Marcel Metze – met een verwijzing naar de VOC-taal ‘Heren Zeventien’) was dat er maar liefst 21 (!) manieren waren om met zwangerschapsverlof te gaan. Voor de goede orde: elders in de Rijksdienst was dat niet veel anders. Een sfeer uitademend van ‘zoek de verschillen’ – waarbij ieder onderdeel kon uitleggen waarom men daar uniek was om zo vooral maar niet te hoeven samenwerken. Een concernmodel, gebaseerd op het verzilveren van die aanwezige schaalvoordelen, leek toen een permanent vergezicht …
Zet dat beeld (van 2004) maar eens af tegen waar we in 2016 staan. Hoe de bedrijfsvoering rijksbreed is aangepakt. Welke slagen er gemaakt zijn, zowel qua professionalisering als qua efficiency: van een vrijblijvend bedrijfsverzamelgebouw – met veel afzonderlijk opererende eilanden – naar een geïntegreerd warenhuis. Waarin fundamentele stappen zijn gezet naar een samenhangend concern, sterk sturend op onderlinge complementariteit en synergie. Opdat we zo maximaal gesteld staan voor de uitvoering van onze rol in een steeds sneller veranderende maatschappij. Prachtig voorbeeld is P-Direkt, dat alle personele processen voor meer dan 130.000 ambtenaren via een zelfbedieningsportaal volledig geautomatiseerd afhandelt. Of heel huiselijk: door het opruimen van barrières waar iedereen last van had, zoals specifieke tekorten op terrein van ICT-knowhow. Opgelost door het inrichten van een rijksbrede pool met inmiddels bijna 200 door de wol geverfde iprofessionals (I-Interim Rijk).
Zijn we er dan? Dat dacht ik niet! Laten we dat eens toetsen aan de hand van een simpel voorbeeld: de levensloop van een willekeurige burger. Je wordt geboren: SVB regelt je kinderbijslag. Als je gaat studeren wordt vanuit DUO je studiefinanciering bijgeschreven. Genereer je vervolgens inkomen, dan doe je zaken met de Belastingdienst. Baan kwijt? Dan is UWV je partner in crime. Pensioen: dan komt de SVB weer om de hoek kijken. Logisch dus dat digitalisering van de primaire processen een van de speerpunten is van de iStrategie Rijk 2020 die de Rijks-CIO Hans Wanders recent liet afzegenen door de Ministerraad. En het mooie is: deze iStrategie is geheel gebaseerd op het perspectief van de burger – met stevige koppelvlakken tussen de afzonderlijke spelers. Klinkt wellicht simpel, maar daar gaat écht een wereld achter schuil – gebaseerd op het principe dat niet het instituut, maar het maatschappelijke vraagstuk centraal staat. Een prachtige basis om zo netwerkleiderschap te operationaliseren in 4O-verband (ondernemers, overheden, onderwijs, omgeving), allemaal ten dienste van het creëren van klantwaarde. Kijk, daar is deze civil servant nou trots op, niet in de laatste plaats omdat ik er zelf intensief aan heb mogen meewerken!
Dirk-Jan de Bruijn is directeur De Innovatiecentrale ; deze column is gebaseerd op zijn recente boek Vastgeroeste patronen doorbreken.
