Hogere doel

Deze hulpsinterklaas is nog wel eens te vinden in een verhitte veranderkeuken. Waar driftig wordt gehakt, geknipt, gezaagd, geschuurd, gevijld en zo meer. Veelal voorzien van een mêlee aan ingewikkelde discussies. Waarbij naar mijn smaak toch net iets te vaak de bedoeling de ontbrekende schakel is: ‘waarom deden we het ook al weer?’. En niet onbelangrijk: ‘voor wie deden we het ook al weer?’.

Mijn eerste ervaring op dat vlak ontdekte ik toen ik zo’n slordige vijftien jaar geleden aan de bak ging als directeurtje debiteuren/crediteuren bij de grootste wegbeheerder van ons land. Daar trof ik een geest aan (ik chargeer) van ‘we-bouwen-een-brug-jammer-dat-er-een-auto-overheen-moet’. Sterk gericht op infrastructuur, mobiliteit (van ‘A naar Beter’) was toen van de rondvraag. Of m’n allereerste bestuursvergadering van VluchtelingenWerk, waarbij ik op de terugweg dacht ‘huh, wat gek zeg, ik heb het woord vluchteling geen enkele keer gehoord deze avond’.

Mijn beeld is dat we dit alles – vooral veroorzaakt voor een combinatie van taakstellingen met bijbehorende boekhoudkundige discussies én gedetailleerde microsturing – er niet veel beter op is geworden. Laat ik je even meenemen in een drietal situaties in de praktijk van alledag:

Integraal acteren

Als je kijkt naar het vraagstuk logistiek, dan doet zich op dat vlak een groot aantal uitdagingen voor. Klimaat/stikstof is uiteraard een no-brainer, maar ook de te verwachten groei van transport én de aanstaande renovatie- en vervangingsopgave (versleten infrastructuur) maken het vraagstuk taai en complex. Eén van de opties is om op specifieke corridors (RWS-hoofdwegennet; uiteraard in de daluren), de SuperEcoCombi’s, in te gaan zetten. Dat zijn 32m vrachtwagens die meer dan een kwart minder uitstoten. Substantieel dus. Technisch geen issue – het gaat om toepassing van bestaande technieken. Morgen beschikbaar. Veel animo en enthousiasme bij vervoerders, niet in de laatste plaats vanwege het oplopende chauffeurstekort. Uiteraard moet het getest worden op veiligheid (ook van cruciaal belang voor de logistieke dienstverleners die er dagelijks mee gaan rijden), maar als gevolg van recente ontwikkelingen (denk aan de Stint) wordt het aspect van veiligheid zó dominant gepositioneerd – voorzien van zoveel eisen en wensen – dat dit werkelijk alle snelheid uit dit traject haalt. Om de gehele toelatingsprocedure te kunnen begrijpen is een studie hogere wiskunde een must. Verder weg van het hogere doel dan ooit… Alle reden om dit op te schalen met twee dringende adviezen: behandel het vraagstuk integraal én organiseer de koppeling met de CO2/NOX-doelen.

Ruzie maken

Sinds zomer 2018 ben ik toegetreden tot een toezichthoudend college (RvT) van een scholengroep – primair en voortgezet onderwijs. Er was daar in deze fusieorganisatie echt van alles misgegaan – iedereen had kans gezien om met iedereen ruzie te maken. Daarbij was het hogere doel (een veilig leerklimaat voor leerlingen en een prettig werkomgeving voor leerkrachten/docenten) volledig uit het oog verloren. Hoeft geen betoog dat ruziemaken resulteert in één ding: een negatieve spiraal met als twijfelachtig resultaat afnemend werkplezier, attractief werkgeverschap, leerlingenaantallen, et cetera. Gelukkig had ik met een paar van mijn nieuwe RvT-collega’s niets met dat verleden waarbij we in alle discussies de simpele vraag konden stellen: ‘leg uit hoe dit bijdraagt aan een goed/veilig leer- en werkklimaat’. Met in alles een centrale rol voor leerlingen/leraren.

Intern boven extern

Onlangs mocht ik een Gateway-onderzoek in een niet nader te noemen grote gemeente kijken naar het thema veiligheid. Erg hot vandaag de dag. Spraken daar met zo’n 25 professionals. Opvallend was dat als gevolg van gedoe tussen afzonderlijke silo’s meer dan 80 procent van de energie werd opgeslokt door interne onderwerpen. Met een begroting van meer dan 600 pagina’s, waarbij een aanbiedingsbrief van minstens 15 bladzijdes noodzakelijk was om uit te leggen wat de portee was. Zo ingewikkeld georganiseerd dat meerdere geïnterviewden vastliepen bij het uitleggen van hun eigen governance. Ver weg van de termen welzijn/veiligheid van de burgers van die stad… Ons advies: haal de ‘buitenwereld’ écht binnen te halen (laat de urgentie voelen) én ontwikkel met elkaar een klinkende visie en dito aanpak op het thema veiligheid – met duidelijke gemeenschappelijke doelen.

Combinatie van twee sleutels

Wat volgens mij écht helpt om dit patroon te doorbreken zijn twee dingen:
1. Focus op extern. Intern is gezellig, maar het gaat uiteindelijk over de waarde die je creëert. Gericht op een gebruiker of afnemer. Wie dat dan ook moge zijn. Mijn huiselijke stelregel voor overlegvergaderingen: maximaal de helft mag intern zijn en we starten met de externe onderwerpen.
2. Ga steeds uit van een business- of consumentenprobleem. Denk vanuit toepassingen. Recente gesprekken over het vergroten van ons innovatievermogen leren mij ook weer dat er te veel vanuit de techniek wordt gedacht.

Exemplarisch daarvoor is dat begrippen als ‘markt’, ‘gebruiker’ en ‘financiering’ in de TRL (technology readiness levels)-niveaus pas laat zó op de proppen komen; dáár zou het mee moeten beginnen! Helemaal zoals we hebben geleerd van de grote Steve Jobs – de man die verantwoordelijk was voor de verkoop van meer dan een miljard iPhones: ‘progress doesn’t start with technology but with a problem to solve’.

Kort en goed

Iets in mij zegt dat we met z’n allen dat bekende stemmetje in ons achterhoofd wel wat serieuzer mogen nemen (‘wat is ons hogere doel eigenlijk?’). In de geest van managementgoeroe Jack Canfield: ‘if you can tune into your purpose and really align with it, setting goals so that your vision is an expression of that purpose, then life flows much more easily’. Waarbij het zeker helpt om dat hogere doel ook te kwantificeren: maak het concreet. Zoals we dat nu doen bij het realiseren van Modal Shift doorbraken (‘dagelijks 2000 containers van de weg naar de binnenvaart’). Gebaseerd op de Arnold Toynbee filosofie: ‘het is een tegenstrijdig, maar ten diepste levensprincipe dat je de grootste kans hebt een doel te bereiken als je je niet op dat doel zelf richt, maar op een ambitieuzer, verder gelegen doel’.

Dirk-Jan de Bruijn is actief binnen de unit ‘Innovatie in Mobiliteit’, een RWS/IenW-initiatief.