Beleid dynamiseert niet, beleid zet vast. Het gebruik van data bewerkstelligt daarentegen juist het tegenovergestelde. Data dynamiseert namelijk wel. Met data hebt je het middel in handen om het narratief, het verháál over de opgave, telkens opnieuw en met steeds andere accenten te verwoorden.
De vluchtigheid en fluïditeit van data is gebaat bij de stabiliteit van solide beleid.
Er zijn nogal wat kritische kanttekeningen te plaatsen bij het wijdverbreide beleidsdominante denken in bestuurlijk Nederland. Ik som er enkele op, stellenderwijs. Tegenwoordig zeggen we allemaal wel de maatschappelijke opgave centraal te stellen, maar bij de vertaling ervan naar beleid verdwijnt de opgave soms zomaar stilletjes achter de bureaucratische horizon. Sterker, de onderliggende drive, het aangewakkerde verlangen waar de opgave aan appelleert, wordt meestal in de beleidsvertaling ervan van al zijn schurende energie ontdaan. Daar komt bij dat de echte intelligentie in de uitvoering ligt besloten, maar dat is nou precies het domein waar beleidsmakers zelden interesse in tonen. En hoe bijna onmogelijk blijkt het in de praktijk om de voortdurend wisselende en hectische context permanent in het beleid te verankeren. Scherp gesteld: beleid dynamiseert niet, maar beleid zet vast.
Wat ik daarentegen zie, is dat het gebruik van data juist het tegenovergestelde bewerkstelligt. Data dynamiseert namelijk wel. De collectieve wijsheid van de context wordt door data voortdurend present gesteld – met data hebt je het middel in handen om het narratief, het verháál over de opgave, telkens opnieuw en met steeds andere accenten te verwoorden. Als beleid het zwarte gat is dat alle variëteit opzuigt wat ook maar even in de buurt komt, dan is data de supernova die alle licht laat schijnen op de meervoudigheid van de werkelijkheid.
Dat klinkt als ‘dood aan het beleid, lang leve de data’. Toch is dat bepaald niet wat ik vind. De vluchtigheid en fluïditeit van data is gebaat bij de stabiliteit van solide beleid. Het gaat om de balans tussen consistent en betrouwbaar werken aan maatschappelijke opgaven mèt mechanismen om vanuit de data daar voortdurend flexibel op bij te sturen. Nee, ik moet het beter zeggen, het gaat bij besturen uiteindelijk om het ontvouwen van gedragen waarden die ons collectieve samenleven naar een hoger plan tilt. Daarvoor is – in the end – geen plan (lees: beleid) en geen getal (lees: data).
Beleid, uitvoering, data, algoritmes, planvorming, dynamiek – en nog 100 van zulke woorden –. Maar de veelzijdigheid van de opgaven in onze maatschappij en het spectrum aan opvattingen dat daarbij hoort, nodigt iBestuurders uit om die 100 woorden te benaderen als was het een canvas. Voor mij zie ik een schilderspalet aan feiten, omstandigheden en ongemakkelijkheden waarvan de kleuren blijmoedig worden gemengd. Om dan met ferme streken onze maatschappelijke waarden op het doek van het leven te schetsen. Inclusie, participatie, transparantie. Wat mij betreft betekent iBestuur vooral iMoraal.
Na het eerder prikkelende artikel over de beleidscyclus geeft Jan er een moreel-fuzzy draai aan.Het spanningsveld tussen dualisme en beleidsprocessen en (near) real-time sturing is niet te ontkennen, niet in tegenpolen tussen data versus papier en ook niet in meer fuzzy karl Weick-achtige rationaliserig achteraf. Vanuit de informatiebehoefte van veiligheidsregio’s bij een crisis speelde dit spanningsveld al een tijdje. Daar hebben we de opbouw van het real time crisisbeeld in de tool LCMS ingebed in van de NATO afgekeken besluitvorming met de naam ‘netcentrish werken’. LCMS kent een visuele kaart-kant en een tekst kant waarbij die laatste de ‘oude’ kolommen en de hiearchie weerspiegelt van burgemeester tot bevelvoerder bij het incident. De laatste vijf jaar heeft men daar mee geoefend en vaak speelde de vraag of je iedereen altijd het hele beeld moest geven , met name ook de bestuurder. De factor tijd speelt daar een hele belangrijke rol; het is immers crisis en dan golden andere regels bij een GRIP situatie dan bij een ‘koude’ situatie. Volgens mij kan de ‘tragere’ besluitvorming van bestuurlijk Nederland iets leren van wat die brandweer en politie en ambulancediensten inmiddels doorgemaakt hebben bij de invoering van Netcentrisch Werken. Het gaat daar altijd van een ‘fuzzy’ canvas, zoals Jan omschrijft, naar een situatie met ‘who is to blame’ achteraf, wanneer alle data op tafel ligt. Gelukkig is het niet altijd crisis, maar besluitvorming en uitvoering en real time feed-back van de effecten is wellicht de toekomst van het openbaar bestuur. Willem treurniet bij het IFV heeft vast wel wat rapporten liggen met de lessons learned.