Tanks en ander zwaar geschut zijn Oekraïne binnengedrongen en leggen daar hele steden in de as. In een ogenblik gingen we van oorlogsdreiging naar daadwerkelijke oorlog. De informatieoorlog begon echter al voor de invasie, gaat momenteel genadeloos door en zal ook na een eventueel vredesakkoord doorwoeden. Europa ligt in de vuurlinie van informatie en desinformatie.
Sophie in ’t Veld is lid van het Europees Parlement voor D66
Al voor de kogels begonnen te vliegen was duidelijk dat ons concept van oorlog op zijn kop is gezet. Wanneer en hoe precies, dat laat ik aan de militair historici over, maar het is duidelijk dat we verder moeten kijken dan veldslagen met tanks, infanterie en helikopters.
Zelfs al blijft het geweld beperkt tot Oekraïens grondgebied, de informatieoorlog heeft ook ons bereikt. Met tweets, Facebook-posts en trollenfabrieken als wapens. Heel Europa is verwikkeld in deze informatieoorlog. Neem die weken en maanden voor de invasie; hoeveel uren zendtijd consumeerde alleen al de dreiging van een invasie? Hoeveel uren debat in de Tweede Kamer, de Trêveszaal en het Europees Parlement? Het is bijna niet voor te stellen, nu het Russische leger enorme verliezen lijdt en de Russische economie navenant klappen krijgt, maar voor de invasie stond het Kremlin op flinke winst.
Al die energie die werd opgeëist door Poetin, ten koste van elk ander maatschappelijk onderwerp. Oorlog heeft het vermogen om onze aandacht op te slokken en Poetin gebruikt dit in zijn voordeel. De algoritmes van socialmediaplatforms zijn zijn grootste vriend. In de informatieoorlog won hij op punten nog voordat wij doorhadden dat we aan het knokken waren.
Het bleef niet bij het opslokken van aandacht. Er waren concrete gevolgen. Het vertrouwen tussen bondgenoten werd zwaar onder druk gezet. Europeanen die de Amerikanen niet vertrouwden, omdat het aangekondigde offensief maar uitbleef. Polen die de Duitsers niet vertrouwden, vanwege hun aanvankelijk mildere opstelling. Een Duitse bondskanselier in Washington, terwijl de Franse president naar het Kremlin vloog.
Zoals gesteld, de informatioorlog is nog niet voorbij. Bedenk wat voor rechtse directes en uppercuts er mogelijk nog aankomen. Een deepfake van de Nederlandse premier die viral gaat. Sabotage van een windmolenpark of een waterkering. Wanneer slaan we wel of niet terug? Hoe verdedigen we ons? Moeten publieke figuren in de Europese politieke sfeer niet online geverifieerd herkenbaar zijn, met ieder een unieke NFT?
Nederland, maar ook andere landen in Europa, zullen zware keuzes moeten maken als de economische klappen vallen. Onze gasverslaafde economie gaat een optater krijgen, waardoor de keuze voor steun aan Oekraïne steeds kostbaarder wordt. Een vruchtbare bodem voor Kremlinpropaganda, waar we linksom of rechtsom mee te maken krijgen.
Ja, Europa moet zichzelf beschouwen als in de vuurlinie. Niet in de letterlijke vuurlinie, maar die van informatie en desinformatie. Niet dat wij het voornaamste slachtoffer zijn. Dat is Oekraïne. Oekraïners zijn in dit conflict beland vanwege hun strijd voor democratie; wat de man in het Kremlin angst inboezemt. En dat is ook onze strijd.
