Informatisering is een veelkoppig monster!
Informatisering is een graag gezien middel waarmee allerlei problemen worden verholpen nog voordat de oplossing een feit is. Men droomt zich een oplossing die technisch mogelijk lijkt en waarmee men het probleem al de wereld uit denkt te hebben, nog voordat de uitvoering rond is. Totdat onverwachte problemen opduiken.
Neem de Provincie Flevoland. Die wil met radar groepen vogels in de gaten houden, wanneer een groot windpark langs de dijken van de Noordoostpolder een feit is. Dat windpark kost zo’n vierduizend vogels per jaar. Met een radarsysteem kun je vogelstromen in de gaten houden. Als er zeearenden langsvliegen dan zet je de turbines stil, zo meldt de Apeldoornse Courant.
Die windturbines zorgen echter ook voor andere problemen dan vogelsterfte, volgens De Telegraaf. Vliegtuigdetectieradars die achter windmolenparken staan vangen minder signalen op, waardoor gevechtsvliegtuigen minder goed zijn te zien. Informatisering met radar blijkt op onverwachte wijze met windmolens te interfereren. Net zoals windmolens op hun beurt interfereren met langsvliegende vogels, wat men dan met radar weer hoopt op te lossen. Maar als je een F-16 al minder goed ziet, hoe garandeer je dan een zeearend wel te kunnen zien in de buurt van een windmolen?
Deze voorbeelden illustreren dat informatisering een veelkoppig monster is. Functionele eisen en de daarbij gevraagde (en ongevraagde) aspecteisen, zoals beschikbaarheid en beveiliging, leiden meer dan eens tot onverwachte en ongewenste interferenties. Dergelijke interacties kun je alleen te lijf gaan met een integraal beeld van die aspecten in samenhang met de functionaliteit. Maar dat is lastig. Niet alleen techniek maar ook kennis van zaken speelt een rol.
Mijn observatie is dat het bij IT-intensieve systemen misgaat op de cruciale dimensies techniek, mens, proces en organisatie. Contractering, het uitwerken van eisen tot een ontwerp, het niet kennen van best practices en/of internationale standaarden, te snel beginnen met bouwen, te weinig testen, niet tegen eisen testen, onvoldoende monitoring en contract management; dat alles kan de integrale systeemprestatie negatief beïnvloeden.
De vertraging bij de HSL, met veiligheid als aspecteis, is een goed voorbeeld. De organisatie was te complex, de contractlijnen te diffuus, de regie onvoldoende, problemen te laat erkend, integrale samenhang afwezig en de techniek schromelijk onderschat. Dit blijkt uit een rapport van de TUDelft. En nu moet de HSL gered worden omdat ook de economische kant ervan werd onderschat. Klein Griekenland.
Een integrale visie op informatisering heb je niet zomaar. Maar voor het ontwerp van een ingewikkeld systeem is er gewoon een ISO-norm waarin wordt aangegeven hoe en wat van wieg tot graf. Waarom niet die ISO-norm, ISO 15288, opleggen voor wat wel heet Systems Engineering? Dan kun je er zeker van zijn dat de radar de zeearenden ook daadwerkelijk ziet tussen de windturbines, zodat ze geen klap krijgen van de windmolen.
