Innoveren op topniveau? Dat kan alleen met innovatiemanagement
Het Nederlandse bedrijfsleven is enorm innovatief. Dat is deels te danken aan de heldere innovatiekoers en missie voor de topsectoren. Zo worden belangrijke strategische doelen gehaald. Maar als we innoveren binnen de overheid, ontbreekt het soms aan richting en sturing waardoor er geen ruimte is om fouten te maken. “Als we onze maatschappelijke vraagstukken willen oplossen en publieke dienstverlening verbeteren moet innovatiemanagement omarmd worden,” stellen Marjolein Boonstra en Diederik van Leeuwen.
Vanuit het Friese Holwerd doet Marjolein Boonstra haar verhaal. Haar nuchtere houding en gevoel voor humor zijn ook wel nodig voor de opdracht die ze vervult: de innovatievolwassenheid van overheidsorganisaties vergroten. Ze is programmamanager bij Innoveren met Impact, een thema van Rijksorganisatie voor Ontwikkeling, Digitalisering en Innovatie (Rijksorganisatie ODI). Twee jaar geleden voerde ze een innovatieverkenning uit om te onderzoeken hoe we als overheid beter kunnen innoveren. “Innoveren binnen de overheid is een ingewikkeld proces dat een lange adem vergt. We innoveren veel en vaak, maar waar, met wie en hoe, is niet duidelijk. We moeten stoppen met op veel plekken het wiel opnieuw uit te vinden. Als we binnen de overheid onze krachten en kennis bundelen kunnen we sneller, beter en effectiever innoveren.
Het droombeeld van Innoveren met Impact is een inspirerende en interbestuurlijke innovatiekoers uitstippelen met ambitieuze missies waar mensen uit diverse domeinen en organisaties aan werken. Ondersteund door ervaren overheidsinnovators en initiatieven als Digicampus, RADIO, de Rijks Innovatie Community, diverse innovatielabs en I-partnerschap. Om dit voor elkaar te krijgen is een cultuuromslag nodig. Innovatiemanagement moet een onderdeel van onze dagelijkse praktijk worden. Dat zien we nog te weinig.”
Anders denken over innovatie
Diederik van Leeuwen, interim directeur I-Interim Rijk, haakt hierop in: “Ons denken over innovatie moet veranderen. Als overheid zijn we te verliefd geworden op het cliché dat sturing creativiteit in de weg zit. Dan ga je eraan voorbij dat innovatie meer is dan leuke ideeën bedenken. Men denkt te vaak dat ideeën van de onderkant van de organisatie naar boven moeten stromen. Ook dat is een misvatting. Wil je innoveren met impact op je kernactiviteiten, dan moet je dit altijd aan je strategie koppelen en managen. Veel overheidsorganisaties vinden het lastig om innovaties te managen terwijl sturing juist rust én heel belangrijk, ingecalculeerde ruimte voor foutmarges biedt.” Hij verwijst hierbij naar de Innovatiebarometer Overheid 2021, een onderzoek naar innovaties in Nederlandse overheidsorganisaties. De barometer signaleert grote verschillen tussen overheidsorganisaties. Het grootste verschil tussen organisaties met een krachtig innovatieklimaat en organisaties met een beperkt innovatieklimaat is de manier waarop er met fouten wordt omgegaan. Innovatietrajecten gaan gepaard met mislukkingen: er moet ruimte zijn om te falen en daarvan te leren.
Marjolein Boonstra: “Het verbaast me keer-op-keer hoeveel beter we het in de EU doen. Daar staan een heldere innovatiekoers en -agenda. Op allerlei manieren wordt men verleid om aan de slag te gaan met transities, nieuwe samenwerkingen en innovatie. Er wordt duidelijk gestuurd op innovatieplannen. Zo worden belangrijke strategische doelen gehaald. Genoeg voorbeelden hoe het binnen onze eigen overheid beter kan. Onze publieke dienstverlening en manieren van werken zijn toe aan verbetering. De oproep om te innoveren is er, maar het hoe en waarom ontbreken.” Beeld: Valerie Kuypers
Van elkaar leren
“Via Innoveren met Impact willen we zichtbaar maken waar we het als overheid wel goed doen op innovatiegebied. Een voorbeeld hiervan is ons Innovatiepodium. Hier vind je verhalen van rijksprofessionals die met een vooruitstrevende blik naar de overheid kijken. Daarnaast pakken we bijvoorbeeld samenwerking en kennisdeling met markt en wetenschap al stevig op. Dit is belangrijk om de kwaliteit van onze dienstverlening te verbeteren. Zo kunnen we van elkaar leren”, zegt Boonstra.
Diederik van Leeuwen vult haar aan met voorbeelden. “Bij MindBase van het ministerie van Defensie en het Makers Collectief van Justitie en Veiligheid gebeuren prachtige dingen. Met bedrijven en kennisinstellingen wordt hard gewerkt aan oplossingen voor de toekomst. Het interbestuurlijke programma Agenda Stad is ook een goed voorbeeld. Via City Deals willen ze de groei, innovatie en leefbaarheid in Nederlandse steden versterken. In de deals zijn concrete afspraken over samenwerkingen gemaakt tussen steden, bedrijven, maatschappelijke organisaties, het Rijk en andere overheden verankerd. Die werkwijze moet leiden tot meer innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven en sterkere economische ecosystemen in stedelijke regio’s.” Beeld: Martijn Beekman
Full-service consultancy bureau voor innoveren
Innovaties managen is makkelijker gezegd dan gedaan. Innoveren met Impact biedt directeuren, senior managers en adviseurs met innovatie in hun pakket ondersteuning. Diederik van Leeuwen vertelt: “Met Leo Hörnig, senior programma en projectmanager bij de Rijksorganisatie ODI, en het Centre for Innovation van de Leiden University hebben we de afgelopen jaren het Stappenplan Innovatie Projecten (StIP) en de Innovatietoolkit ontwikkeld. De toolkit is gepubliceerd op de website van Rijksorganisatie ODI en voor iedereen toegankelijk. Het bevat basiskennis en praktische tools om direct met innovatieprojecten aan de slag te gaan. Dat is een eerste stap naar het managen van innovaties.
Voor het verdiepen van kennis over innovatiemanagement hebben we in samenwerking met de Stichting Total Innovation Management de opleiding Innovatiemanagement voor overheidsprofessionals ontwikkeld. Tijdens de opleiding verkrijg je kennis over de context waarbinnen overheidsorganisaties moeten innoveren. En hoe je een organisatie kunt analyseren en inrichten aan de hand van de vijf segmenten uit de Innovation Maturity Scan: leiderschap, cultuur, sociaal, uitvoering en sturing. Na het behalen van je certificaat treed je automatisch toe tot ons netwerk van innovators binnen de overheid. Het is een enthousiaste community die elkaar stimuleert en steunt bij in het managen van innovatieve oplossingen.” Marjolein Boonstra haakt in: “En heb je een frisse blik nodig voor je innovatieopgave? Dan kun je bij ons terecht voor ervaren overheidsinnovators. Zo zijn we al een behoorlijk full-service consultancy bureau voor innoveren binnen de overheid. De ambities zijn groot, net als de uitdagingen, maar samen met onze opdrachtgevers komen we er wel.”
Lees ook: Digitaal leiderschap en de kunst van ambidexterity – iBestuur
Dit artikel werd gepubliceerd in iBestuur Magazine #46 van april 2023
