Ingewikkelde opgaven versimpelen appelleert aan een diep menselijk verlangen: om dingen behapbaar te maken.
Je kent het type collega’s wel die in een ingewikkelde discussie ineens zeggen: ‘maar eigenlijk is het heel simpel…’ Je weet dat het niet waar kan zijn, maar je spitst je oren. Misschien heeft hij die makkelijke oplossing wel. Waar we al zo lang naar op zoek zijn.
Ingewikkelde opgaven versimpelen appelleert aan een diep menselijk verlangen. Je hebt vereenvoudigen nodig om ze behapbaar te maken. Tegelijk weet je dat in een schematische voorstelling van de zaken, de nuance verloren gaat. En in die nuance zit nu juist het hele verschil. En dus de complexiteit..
Voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2021 zijn er nog 18 maanden te gaan. Je voelt bij bestuurders, gemeentesecretarissen en programmamanagers dat de druk groter wordt. De behoefte aan houvast neemt toe. Wat moet ik vóór 2021 minimaal hebben gedaan? Zijn we er dan? Laatst hadden we (het VNG Programma Omgevingswet) een sessie met communicatieadviseurs uit het hele land over hun rol in de veranderopgave. Juist die communicatieprofessionals zijn meesters in het versimpelen. Het is de basis van hun beroepsblik. Instrumenten, formats, de dingen lekker platslaan naar B1-niveau. Het is allemaal hartstikke nodig, maar je moet wel opletten dat je de veranderopgave recht blijft doet als je de complexiteit eruit haalt. Waar we allemaal – ook binnen ons programma – mee worstelen is: hoe kunnen we, zonder afbreuk te doen aan de nuance en de variëteit, iets eenvoudigs bieden dat houvast geeft?
Spiekbriefje
We maakten een Roadmap en een lijstje met acties die je minimaal moet hebben gedaan. We stellen spiekbriefjes op voor de kerninstrumenten, die van de omgevingsvisie en het programma zijn al klaar. We hebben staalkaarten en een casco voor het omgevingsplan en voorbeelden oefenomgeving voor het maken vanvan toepasbare regels. We hebben een marktverkenning rondom gemeentelijke software leveranciers uitgevoerd. Ook zijn we bezig met een model voor ‘werkende processen’ met als vertrekpunt: je gemeente Omgevingswetproof maken met werkprocessen en een transitieplan.
Hoepels
Instrumenten zijn nodig om grip op de opgave te krijgen. Je moet de boel ophakken in overzichtelijke brokken, anders slaat de verlamming toe en verdrink je in de hoeveelheid van wat er allemaal veranderen moet. Maar het is ook belangrijk om geregeld uit te zoomen naar het geheel, naar de bedoeling van de Omgevingswet. Naar de betekenis van een sleets geworden woord als ‘integraal’. Dat je als kleine aannemer niet meer door 26 sectorale hoepels van verschillende overheden hoeft te springen met je idee. Of dat overheden gezamenlijk pal staan voor een robuust ecosysteem in de kuststrook. Om maar wat voorbeelden te noemen. Dat vraagt anders werken. Om dat voor elkaar te krijgen, moet je juist weer inzoomen op de haarvaten van al die organisaties en ketenpartners. Op de competenties van individuele mensen en hoe ze in hun werk staan. Op houding en gedrag. Op kerninstrumenten, regels, procedures, werkprocessen, informatievoorziening. Het is veel en het hangt allemaal met elkaar samen. De paradox is dat je niet enkel in de complexiteit kunt staan. Dan raak je overspoeld. De kunst is het allebei te zien: de hapklare brokken en de complexiteit. Zo wordt het hanteerbaar.
Hawaii
Laatst dacht ik terug aan een vakantie op Hawaii. Aan het strand op één van die eilanden en de immense kracht van de onmetelijk grote Stille Oceaan. De woeste branding. Je moest er doorheen, het was knap lastig, maar een stukje verder was het onwaarschijnlijk heldere turkooizen water. Daar was het rustig.
Improviseren
Ik wil maar zeggen: ik gun ons het zelfvertrouwen dat we het gaan doen. Gemeenten hebben bewezen dat ze complexe vragen kunnen terugbrengen naar praktische oplossingen. Dienstbaarheid en improviseren kunnen ze als geen ander, desnoods met 18 workarounds. Met al wat we aan kennis, vaardigheden en ervaring in onze rugzak hebben, raken we niet overspoeld. We blijven gerust wel overeind, ook als de branding de grond onder onze voeten wegtrekt.
Kristel Lammers is bestuurskundige, veranderkundige en programmamanager Omgevingswet bij de VNG. Met ingang van 1 september is programmadirecteur voor het Nationaal Programma Regionale Energie Strategieën (NP RES).
