Kabinet positief over ‘Routekaart voor toegang tot data door opsporingsdiensten’
Opsporingsdiensten moeten op een effectievere manier toegang tot data krijgen om hun werk te kunnen doen. De plannen van de Europese Commissie, de zogenoemde ‘Routekaart voor effectievere toegang tot data door opsporingsdiensten’ kan op steun rekenen van het kabinet. Dat staat in de beslisnota die 29 augustus werd ingediend bij de Tweede Kamer. Het zal volgens het kabinet ‘bijdragen aan de gemeenschappelijke aanpak tegen (grensoverschrijdende) criminaliteit.’
De Europese Commissie wil politie en justitie meer slagkracht geven in de digitale strijd tegen criminaliteit. Op 24 juni presenteerde Brussel een routekaart die moet leiden tot betere, en vooral rechtmatige toegang, tot data door opsporingsdiensten. Het plan maakt deel uit van de interne veiligheidsstrategie die eerder dit jaar werd gelanceerd en bouwt voort op de aanbevelingen van de High-Level Group on Access to Data for Effective Law Enforcement van november 2024.
Dataretentie: balans tussen veiligheid en privacy
De Routekaart stelt dat justitie en opsporingsdiensten de afgelopen tien jaar terrein hebben verloren, doordat criminelen steeds vaker gebruikmaken van technologieën die legale toegang tot data bemoeilijken. Om dit te keren, identificeert de Commissie knelpunten én de maatregelen die zij wil nemen.
Voor telecom- en internetbedrijven lijkt een oude discussie opnieuw actueel te worden: dataretentie. Veel aanbieders wissen klantgegevens volgens privacyregels nog voordat ze een verzoek van politie ontvangen. De Commissie onderzoekt daarom nieuwe bewaarplichten, met een impactanalyse die nog dit jaar moet starten. Daarmee lonkt nieuwe EU-wetgeving ter vervanging van de Dataretentierichtlijn uit 2006, die in 2014 door het Hof van Justitie van tafel werd geveegd. De uitdaging: voldoen aan de rechtspraak van het Hof, dat stelt dat bewaarplichten alleen mogen voor wat strikt noodzakelijk is bij de bestrijding van ernstige criminaliteit, en dat ongerichte, algemene bewaring van verkeers- en locatiegegevens in strijd is met het EU-recht.
Het kabinet acht geharmoniseerde dataretentie regelgeving van belang, ook omdat de wetgeving in de verschillende lidstaten sterk verschilt. De rechtsongelijkheid in het beschermingsniveau van EU-burgers en bedrijven moet volgens het kabinet aangepakt worden. De retentie van gegevens ten behoeve van de strafrechtspleging moet onder strenge voorwaarden mogelijk gemaakt worden.
Grensoverschrijdende interceptie
Een ander heet hangijzer is de grensoverschrijdende interceptie van communicatie. Het e-evidencepakket dat binnenkort van kracht wordt, geeft opsporingsdiensten al middelen om opgeslagen data over de grens op te vragen. Maar real-time meekijken of -luisteren blijft juridisch en technisch lastig. Brussel belooft uiterlijk in 2027 voorstellen te doen om dat proces te stroomlijnen, mogelijk door de Europese Onderzoeksbevelprocedure aan te passen. Ook onderzoekt zij hoe providers die weigeren mee te werken, alsnog tot naleving kunnen worden gebracht, en hoe informatie-uitwisseling tussen nationale diensten en Europol veiliger kan worden ingericht.
Encryptie: technische oplossingen, geen verplicht achterdeurtjes
Ook encryptie staat hoog op de agenda. Versleuteling maakt communicatie voor criminelen veilig, maar ook ontoegankelijk voor politie. De Commissie kiest nadrukkelijk níet voor verplichte achterdeurtjes, maar wil inzetten op technologische oplossingen. Een expertgroep moet in 2026 een routekaart opleveren met methoden om versleutelde data te ontsleutelen zonder de veiligheid of privacy van burgers te schaden. Vanaf 2030 moet Europol beschikken over geavanceerde decryptiecapaciteiten.
Digitale forensische expertise
Digitale forensica vormt een ander speerpunt. Opsporingsdiensten hebben vaak onvoldoende middelen om data uit apparaten te halen of grote datasets te analyseren. Daarom moet Europol vanaf 2026 uitgroeien tot een Europees expertisecentrum dat kennis bundelt en samenwerking faciliteert. Denk aan gezamenlijke inkoop van forensische software, training van opsporingsdiensten en een Europees instrumentenregister.
Omdat de hoeveelheid digitale bewijslast sterk groeit, werkt de Commissie samen met Europol aan standaardisatie van dataformaten en -processen. Daarnaast wordt geïnvesteerd in de ontwikkeling en toepassing van AI-tools om digitale data te analyseren. Ook komen er richtsnoeren voor het verantwoord gebruik van AI door opsporingsdiensten.
Lees ook:
