Kabinet wil Europese leeftijdsnorm voor gebruik sociale media
Deze week presenteerde staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport de ‘Richtlijnen gezond en verantwoord scherm- en sociale mediagebruik’. Centraal staat een leeftijdsadvies van 15 jaar voor sociale media, zoals Instagram en Tiktok. Ook pleit hij voor uniforme leeftijdsnormen voor sociale media in heel Europa. Hiermee moet het makkelijker worden om te handhaven op een verbod. Ook in andere Europese landen zoekt de politiek naar oplossingen.
De richtlijnen voor het gebruik van sociale media moeten ouders en opvoeders houvast bieden bij de mediaopvoeding van hun kinderen. Na deze zomer start het ministerie van Binnenlandse Zaken een publiekscampagne om ouders te helpen bij het eerste smartphonegebruik van hun kind. Ze krijgen praktische tips om hun kind online te beschermen.
Experts zijn voorzichtig positief over de nieuwe richtlijnen, maar benadrukken dat leeftijdsadviezen op zichzelf niet volstaan. Onderzoekers, waaronder Nick van Hummel (NJi) en Natasia Griffioen (Trimbos) waarschuwen dat een leeftijdsdrempel alleen de illusionaire indruk wekt dat risico’s zijn weggenomen. In hun visie is een meer systeemgerichte aanpak nodig. De platforms zelf zouden hun algoritmen moeten aanpassen en schermontwerpen veiliger maken.
Aanpak in andere Europese landen
De Nederlandse richtlijnen passen in een bredere trend waarbij de minimumleeftijd voor sociale media ter discussie staat, scholen en ouders belangrijke rollen krijgen en mediawijsheid als een belangrijke sleutel wordt gezien. In toenemende mate wordt ook de verantwoordelijkheid van platforms zelf benadrukt.
- In Frankrijk is wetgeving in voorbereiding om de minimumleeftijd voor sociale media op te trekken naar 15 jaar (is nu 13). Hier is het gebruik van smartphones op basisscholen en middelbare scholen al sinds 2018 verboden tijdens schooluren.
- Duitsland kent geen landelijke wet met leeftijdsgrenzen, maar het Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung (BZgA) en Jugendmedienschutz doet wel aanbevelingen. Hiernaast is er veel aandacht voor digitale geletterdheid en media-opvoeding via schoolcurricula.
- In België wordt gediscussieerd over minimumleeftijden, maar er nog geen concrete wetgeving. Net als in Nederland ligt de focus op bewust gebruik en het ondersteunen van ouders en leerkrachten.
- In de politiek in Noorwegen is de algoritmische verslaving en mentale gezondheid van jongeren al langer een punt van zorg. Ouders krijgen richtlijnen voor schermtijd, en er is veel overheidssteun voor digitale opvoeding.
Verantwoordelijkheid van sociale mediaplatforms
Steeds meer Europese landen en politici leggen de verantwoordelijkheid bij sociale mediaplatforms zelf, in plaats van alleen bij ouders of scholen. Dit gebeurt zowel op nationaal niveau als via de Europese Unie (EU). Sinds 2024 geldt de Digitale Dienstenwet (DSA) voor grote platforms als TikTok, Instagram, Snapchat en YouTube. Op basis hiervan zijn bedrijven onder andere verplicht om kindvriendelijke ontwerpkeuzes te maken (safety by design), geldt een verbod op gepersonaliseerde advertenties voor minderjarigen en moeten ze meer transparantie bieden over hun algoritmes. Hoewel er nog geen publiek bekendgemaakte boetes op grond van de DSA zijn uitgevaardigd, lopen er wel onderzoeken bij platforms over niet-naleving van de regels (zoals de afwezigheid van een kindvriendelijke interface of onvoldoende risicoanalyse).
Frankrijk (CNIL) en Duitsland (Jugendschutzbehörden) zijn actief bezig met het afdwingen van naleving van kindveiligheidsregels door online platformen. Dit omvat bijvoorbeeld maatregelen rond eindeloos scrollen en toegang voor minderjarigen tot schadelijke content.
Europese politiek
Het was destijds Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks-PvdA) die ervoor pleitte de DSA aan te vullen met een verbod op verslavende en schadelijke functies, zoals eindeloos scrollen en andere “apparaat‑triggers”. Haar voorstel voor een expliciet verbod werd breed gesteund in het Europees Parlement, en een oproep daartoe werd ook aangenomen.
In april .jl. benadrukte Anna Cavazzini (Duits Europarlementslid van de Groenen), lid van de IMCO-commissie (Commissie interne markt en consumentenbescherming) tijdens een hoorzitting dat huidige regels ontoereikend zijn en riep op tot nieuwe wetgeving die kinderen beter beschermt.
Volgens een vertegenwoordiger van het directoraat-generaal Justitie van de Europese Commissie, is de bescherming van minderjarigen online een topprioriteit. Hierbij werd gerefereerd aan de conclusies van de ‘Digital Fairness Fitness Check‘. Uit dit onderzoek zou blijken dat vooral jonge gebruikers de dupe zijn van schadelijke praktijken, zoals het verslavend design en misbruik van persoonlijke data. Als reactie hierop bereidt de Commissie een nieuwe reeks regels die erop gericht zijn deze problemen aan te pakken zonder bestaande beschermingsmaatregelen te dupliceren.
Lees ook:
