Beleid en uitvoering moeten als complementaire krachten samenwerken, waarbij we ons niet in de hiërarchische lijn tot elkaar verhouden, maar in constructieve samenwerking. Uitvoeringsorganisaties zijn de kanaries in de kolenmijn die niet terughoudend mogen zijn in het geven van waarschuwingssignalen aan beleidsmakers: hier gaat iets mis!
Om de overheidsbrede werkagenda voor de publieke dienstverlening te realiseren start het programma Werk aan Uitvoering (WaU). We moeten aan de slag om de publieke dienstverlening te verbeteren en te verduurzamen. In de publieke dienstverlening wordt het beleid in uitvoering vertaald. De uitvoering is waar de burger de overheid ontmoet. Het is dan ook dáár waar het wantrouwen van de burger in de overheid is gegroeid. Hoogste tijd om te investeren in de publieke dienstverlening; in het contact tussen burger en overheid. Het is immers dáár waar het vertrouwen kan worden hersteld.
De verzuchting over onbegrijpelijke uitvoering van ongetwijfeld goed bedoeld beleid ervoer ik laatst persoonlijk. Het was zo’n mooi plan; buurtorganisaties en de basisschool organiseren een feestelijke middag op het schoolplein waarin ontmoetingen centraal staan. De betrokkenen hadden zich ingespannen om alles te regelen, inclusief sponsoring. De vergunningaanvraag gooide roet in het eten. De papierlast en de reikwijdte van de irrelevante vragen en voorwaarden waren enorm en onmogelijk om aan te voldoen. Geen feest.
Ook binnen mijn eigen organisatie speelt dit. Het Nationaal Archief geeft uitvoering aan de Archiefwet en we merken dat burgers weleens last hebben van beleid dat in de uitvoering niet aansluit bij hun behoeften en bij deze tijd. Burgers worden daardoor benadeeld en wetenschappelijk onderzoek soms gehinderd. In plaats van onze oren te sluiten voor de kritiek en knellend beleid blind door te voeren, moeten we de signalen aangrijpen om in gesprek te gaan met beleidsmakers. Beleid en uitvoering moeten als complementaire krachten samenwerken, waarbij we ons niet in de hiërarchische lijn tot elkaar verhouden, maar in constructieve samenwerking.
Als we als overheid dichter bij de burger willen staan zullen we de spanning tussen beleid en uitvoering moeten verminderen. In WaU is aandacht voor een feedbackloop tussen beleid en uitvoering. Nu worden uitvoeringstoetsen nog te vaak gezien als een verplichte hoepel waar doorheen gesprongen moet worden. Terwijl toetsen of er niet te veel spanning zit tussen beleid en uitvoering veel informatie kan opleveren en onuitvoerbaarheid kan voorkomen. Dit moet veel vaker en in het hele proces van beleid maken én uitvoeren worden ingebed.
Dat er niet meer zoiets kan bestaan als blinde uitvoering van mogelijk hardvochtig beleid heeft de Kindertoeslagenaffaire ons duidelijk gemaakt. Beleid moet rechtvaardig en uitvoerbaar zijn, passend bij maatschappelijke ontwikkelingen en aansluiten bij de burger. Is dat niet het geval, dan hebben we de verantwoordelijkheid dit in dialoog met beleid en uitvoering aan de orde te stellen. Uitvoeringsorganisaties zijn de kanaries in de kolenmijn! Wij hebben het privilege om elke dag in contact te zijn met onze belangrijkste klant: de burger. En dat contact heeft dringend aandacht en duurzame verbetering nodig.
Deze weblog werd gepubliceerd als column in iBestuur Magazine #43 van juli 2022
