Het BSN verdient een nieuwe voedingsbodem, zodat het tot bloei kan komen in de tuin van de digitale overheid.
Eind vorig jaar schreef staatssecretaris Snel (Financiën) aan de Tweede Kamer dat hij alle circa 1,3 miljoen eenmanszaken vóór 1 januari 2020 een nieuw btw-identificatienummer gaat geven dat niet meer op hun BSN (burgerservicenummer) is gebaseerd.
De aankondiging van deze omnummeroperatie leidde al snel tot de constatering dat deze mensen dan ook een nieuw BSN zouden moeten krijgen; dat zwerft immers al lang her en der rond zodat de dreiging van identiteitsfraude nog steeds op de loer ligt. Helaas kan Snel daar niet voor zorgen. Sinds de invoering van Basisregistratie Personen (BRP) is de toekenning van het BSN gekoppeld aan inschrijving in de BRP. De toekenning ligt bij het college van B&W als het gaat om ingezetenen en bij de minister van Binnenlandse Zaken als het gaat om niet-ingezetenen. Een nieuw BSN toekennen aan 1,3 miljoen mensen zou waarschijnlijk een nog veel grotere operatie met zich brengen dan nu bij de Belastingdienst in gang is gezet. Om nog maar te zwijgen over de impact op andere overheidsorganisaties, die immers ook allemaal hun administraties ingericht hebben rond het BSN als unieke ‘aanwijzer’ voor hun klanten. Doorvoeren van (systeem)veranderingen bij de overheid is als het verbouwen van een oud huis: je trekt een hoekje van het behang los en prompt komt het halve plafond naar beneden…
Toch is het niet gek om onderhand eens goed na te denken over de toekomst van het BSN, omdat we het de afgelopen jaren met ons privacydoemdenken flink onder druk hebben weten te zetten (en ja, ik zet het met opzet wat zwaar aan…). Er leven nogal wat mythes rond het BSN. Daarover schreef de ambtelijke vader van het nummer, Harry van Zon, eind 2017 al op iBestuur, naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van het BSN. Ook hij wees er op dat het BSN in feite niets meer en minder is dan een unieke ‘aanwijzer’ voor burgers, zodat de gegevens die overheidsorganisaties over je verzamelen, bewaren en uitwisselen, altijd aan jouw persoon gekoppeld worden en daaraan ook gekoppeld blijven. Eigenlijk een mooie invulling van privacy by design en by default: de eisen van juistheid, zorgvuldigheid en dataminimalisatie uit de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) krijgen vorm dankzij het BSN.
Als je naar de ambities van de agenda NL DIGIbeter kijkt, zullen we het BSN – of in elk geval een betrouwbaar koppelnummer – ook de komende jaren nog hard nodig hebben. Bij thema 4 van de agenda, ‘Onze dienstverlening maken we persoonlijker’, wordt gesteld:
Om onze dienstverlening op de persoon te kunnen afstemmen, werken we aan een centraal punt waar burgers en ondernemers zelf regie kunnen voeren op interacties met de overheid, ook als je als Nederlander in het buitenland woont. Om het centrale punt mogelijk te maken moeten overheidsorganisaties wel meer gegevens met elkaar gaan uitwisselen. Overheidsorganisaties gaan hiervoor meer samenwerken en zorgen dat hun systemen en architecturen daartoe geschikt worden gemaakt (zoals via het initiatief van Common Ground nu bij gemeenten gebeurt). Voor burgers wordt het dan minder belangrijk met welke overheidsorganisatie zij contact hebben; belangrijker is dan dat ze goed geholpen worden.
Om het maar even concreet te maken: als ik inlog bij MijnOverheid, kan ik dus een kapvergunning aanvragen bij mijn gemeente, mijn belastingaangifte doen en een wijziging in mijn huurtoeslag doorgeven. Sterker nog: als ik toevallig bij de gemeente ben ingelogd, kan ik van daaruit mijn wijzigingen (laten) doorgeven aan Belastingdienst/Toeslagen. Tenminste, zo interpreteer ik de laatste zin: het is niet meer belangrijk met welke organisatie ik contact heb, het gaat er om dat ik goed geholpen wordt. Geen geringe ambitie!
Misschien vat ik de geciteerde tekst wat te letterlijk op, maar feit blijft dat hiervoor inderdaad veel administraties aan elkaar gekoppeld moeten (kunnen) worden. Om geen privacy hotspots in de vorm van grote (kopie)databases te creëren, waarvan bovendien de actualiteit niet te verzekeren valt, zullen we toe moeten naar een gegevenshuishouding waar gegevens gemakkelijk geraadpleegd kunnen worden om beweringen te checken en op basis van vastgestelde feiten de door de burger gevraagde dienst te verlenen (meestal: besluit te nemen).
Een Spotify voor de overheid eigenlijk: niet meer downloaden maar streamen. Bij Spotify vind ik het niet vervelend dat ik bij het zoeken op een titel of artiest meer hits krijg voorgeschoteld. Regelmatig kom ik zo nummers tegen waar ik niet naar zocht, maar die me wel bevallen. Maar als het over mijn gegevens gaat, wordt het een ander verhaal. Gelukkig heb ik een tamelijk unieke voor- en achternaamcombinatie en met mijn geboortedatum erbij is de single out wel compleet. Maar zou dat niet zo zijn, dan zou ik het een oncomfortabel idee vinden dat mijn naam meer hits zou opleveren en zomaar gekoppeld zou kunnen worden aan de gegevens van een ander. Of andersom, dat andermans gegevens aan mijn naam komen te hangen.
De sceptici onder u zullen roepen dat dit met het BSN ook niet uitgesloten is, getuige gevallen van (soms hardnekkige) persoonsverwisselingen in overheidssystemen. En ja, helaas komen ook nu nog fouten voor, maar hoe groot zou de chaos zijn zonder een betrouwbaar koppelnummer als het BSN?
Wat mij betreft koesteren we het BSN, omdat het een onmisbaar fundament is onder de datagedreven overheid die nodig is om burgers goed kunnen helpen, ongeacht het (digitale) loket waar ze zich melden. Het BSN verdient een nieuwe voedingsbodem, zodat het tot bloei kan komen in de tuin van de digitale overheid.
Het zou mooi zijn als staatssecretaris Knops (BZK) in het kader van de Agenda NL DIGIbeter een nieuwe nummertafel (à la de tafel Van Thijn, geboortegrond van het BSN) zou organiseren, waar met alle belanghebbende partijen (ministeries, uitvoeringsorganisaties en de Autoriteit Persoonsgegevens) het goede gesprek wordt gevoerd over de waarde van en vereisten aan een goed functionerend identificerend nummer. Dat zou de basis moeten zijn voor een breedgedragen ‘manifest’ over de toekomst van het BSN, dat in het kader van de Agenda NL DIGIbeter verder wordt uitgewerkt en gerealiseerd.
Mariette Lokin is juridisch adviseur bij het DG Belastingdienst
