Stel bij innovaties niet het eigen instituut of koninkrijk centraal staat, maar de maatschappelijke opgave. What else?
Het reguliere proces binnen menig publieke organisatie vraagt om talenten waar in de afgelopen decennia flink wat in is geïnvesteerd: voorspelbaarheid/maakbaarheid (‘liefst allemaal lekker smart’) [1], zekerheden (‘see what you get’), grip op de zaak (‘zorg ervoor dat je in control bent’), top-down (‘dit is de opdracht’) en als-je-blieft géén risico’s. Sterk gedomineerd door waarden als efficiency en rechtmatigheid. Zeker en vast: never change a winning team! Tot je dienst.
De schaduwzijde is dat deze zelfde publieke organisaties aan de vooravond staan van een golf aan innovaties. Met de nadrukkelijke invitatie om in deze VUCA wereld [2] dingen compleet anders te gaan doen: in andere samenstellingen, vanuit een ander tempo, met meer onzekerheden, sterk gedomineerd door nieuwe technieken, opgezet met nieuwe verdienmodellen, et cetera. En dan blijkt opeens dat die traditionele sturingslijnen met al die smart-plannen, SLA’s/KPI’s en indrukwekkende managementcontracten – vaak samengesteld vanachter glimmende bureaus, ver weg van de werkelijkheid – helemaal niet zo goed te werken (‘the things we fear most in organisations – fluctuations, disturbances, imbalances – are the primary sources of creativity’ | Margret J. Wheatley). En hoor je opeens symbolische kreten als ‘innoveren-uniformeren-produceren’ die met veel poeha worden uitgedragen. Met de gedachte dat we zo die gedroomde stappen kunnen zetten in de richting van up-scaling. Oei! Terwijl de werkelijke waarde van innovatie zit in menselijke eigenschappen als strategisch inzicht, creativiteit, oplossingsgerichtheid, verbindend vermogen en empathie.
Hoe dan wél? Als eerste: het handboek soldaat voor innovaties moet nog geschreven worden! Maar er zijn wel een paar leidende principes die voor deze krullenjongen de basis zijn geweest voor succesvolle stappen. Andere uitgangspunten en denklijnen. Waarbij niet het eigen instituut of koninkrijk centraal staat, maar de maatschappelijke opgave. What else?
Tip 1 (open deur): geef je professionals de ruimte! Geen hen vrijheid en vertrouwen om erop uit te gaan. Stuur hen de buitenwereld in – om Confucius-proof te zien, te horen, te ruiken en te voelen waar die innovatie-bouwstenen te vinden zijn. En zet dat meester-gezel achtig op: geef zelf het goede voorbeeld! In de geest van de Hongaarse Nobelprijswinnaar Albert Szent Gyorgyi: ‘innovation is seeing what everybody has seen and thinking what nobody has thought’.
Tip 2: innovaties komen niet tot stand in, maar tussen organisaties. Vanuit de bril van een ecosysteem: groot denken, klein doen. Want problemen moet je niet oplossen op het niveau waarop ze zijn ontstaan – vrij naar Albert Einstein. Ga dus in cocreatie met andere belanghebbenden kijken hoe je vanuit een ‘stip/streep op de horizon’ gezamenlijk een droom kunt realiseren (‘a dream you dream alone is only a dream – a dream you dream together is reality’| John Lennon). Met daarbij voldoende oog voor eigen belang (‘de beste driver voor samenwerking is eigen belang – maar wel graag vanuit een gemeenschappelijk doel’).
Tip 3: zet de toepassing centraal. Natuurlijk is techniek vaak dé driver, maar het gaat at the end of the day over waardecreatie. Over wat je ermee kunt. Zoals we hebben kunnen leren van Steve Jobs: ‘progress doesn’t start with technology but with a problem to solve’. Daarom dat casuïstiek, use-cases, proeftuinen, regelvrije of regelarme zones ook zo essentieel zijn. Om dingen te laten zien, om ervaring op te doen. Alles in de geest van ‘learning by doing’ waarbij denken en doen niet volgtijdelijk worden ingezet maar elkaar steeds afwisselen. Geheel gebaseerd op de apocalyptische theorie van Jamie Notter (‘innovation is change that unlocks new value’).
Tip 4: doe een appèl op zichtbaar commitment (let’s get real or let’s not play’). Samenwerken vanuit een community is hip, maar het gevaar van vrijblijvendheid ligt permanent op de loer. Daarom dat het zo cruciaal is om dat niet alleen organisaties zijn aangehaakt op operationeel niveau, maar ook op niveau van senior management. Waarbij ook de hoogste bazen hun rol en verantwoordelijkheid pakken. Want laten we eerlijk zijn: innovaties is hard werken, het gaat om het doorbreken van (vastgeroeste) patronen. Investeer dus behalve in multidisciplinaire workshops, 24uurs-, voortgangs- of brownpapersessies ook in CEO doorpakdiners, directeurenoverleggen en werkbezoeken, waarmee ook de bovenbazen ‘in charge’ zijn.
Tip 5: laat alle harde werkers schitteren, creëer een groot podium. Want er is niet één eigenaar – de community is owner. Laat alle partners dan ook meegenieten van dat bereikte resultaat. Zoals we hebben kunnen leren van voormalig US president Harry S. Truman: ‘it is amazing what you can accomplish if you don’t care who gets the credits’.
Tip 6: werk aan een toegankelijke valuecase. Innoveren betekent iets doen wat nog nooit is gedaan. Wat vraagt om het verlaten van je eigen comfortzone. Juist die stappen zijn aanzienlijk makkelijker te maken als inzichtelijk wordt gemaakt wat die concrete benefits dan zijn in dat beloofde land. Niet alleen kwalitatief, maar vooral ook kwantitatief. Klinkt een beetje als ‘het zetten van ladders tegen wolken’, maar het geeft toch grip op de toekomst (‘toekomst kun je niet voorspellen, wél creëren’). Maak het maar inzichtelijk – aan de hand van scenario’s of aannames: welke waarden creëren we dan met elkaar vanuit zo’n nieuw ecosysteem? Geeft by the way ook perfecte voeding voor een ambitieuze ‘man-on-the-moon’ achtige doelstelling – in de geest van ‘over vijf jaar hebben we …’.
Tip 7 tot slot: organiseer het professioneel. Uitgaande van een strakke samenhangende portfolio van nieuwe initiatieven – adequaat gekoppeld met de strategische lange termijn prioriteiten van de tent – en periodiek gefaciliteerd en getoetst door een heuse innovationboard (die alle lopende innovaties die aandacht geven die ze absoluut verdienen). Daarbij aangestuurd door de Chief Innovation Officer – die als lid van het hoogste managementgremium ook doorzettingskracht heeft in de geest van beschikbaarheid van voldoende budgetten/resources of het wegnemen van barrières.
Of dit nieuw is? Dacht het niet! Was het niet de grote Oscar Wilde die ons zo’n anderhalve eeuw geleden al waarschuwde: ‘zonder orde kan niets bestaan – zonder chaos kan niets ontstaan’. Klinkt als oude wijn in nieuwe zakken, en avant!
Dirk-Jan de Bruijn is actief binnen de unit ‘Innovatie in Mobiliteit’, een RWS/IenW-initiatief.
[1] Specifiek-Meetbaar-Acceptabel-Realistisch-Tijdsgebonden
[2] Volatility-Uncentainty-Complexity-Ambiquity
