Hoeveel waarde kunnen Europese overheden en bedrijven realiseren als ze de belemmeringen voor het vrij delen en beschikbaar stellen van Open Data wegnemen? Dat bedrag loopt op tot 325 miljard euro in 2020, zoals "een recent onderzoek van de Europese Commissie":http://www.europeandataportal.eu/en/content/creating-value-through-open-data laat zien. Een enorm potentieel dat voor het oprapen lijkt te liggen.
Hoe is dit potentieel in te zetten en hoe zou de overheid dit verder kunnen stimuleren?
Open Data – de door overheidsinstanties verzamelde, geproduceerde of betaalde informatie die iedereen vrij kan gebruiken, aanpassen en delen – creëert op tal van manieren economische waarde. De vrije data fungeert in zekere zin als vliegwiel: ondernemers ontwikkelen innovatieve diensten, producten en apps door slim gebruik of door het combineren van informatie. Dit creëert weer een nieuwe economie met banen en omzet. Gebruikers van de slimme nieuwe producten en diensten besparen op kosten of kunnen hun efficiëntie verbeteren. Ter illustratie: effectief gebruik van Open Data kan het energiegebruik in Europa met een geschatte 16 procent en de onnodige wachttijd op EU-wegen jaarlijks met maar liefst 629 miljoen uur verminderen. Ook Europese overheidsdiensten zelf zouden enorm kunnen profiteren van het delen van publieke data: efficiënt hergebruik levert vanaf 2020 jaarlijks een besparing van zo’n 22 miljard euro op.
Niet alleen wanneer maar ook hoe
Hoewel het onderwerp Open Data in ieder geval in Nederland steeds hoger op de politieke agenda komt te staan, blijft het voornamelijk bij praten. Er is nog maar heel weinig data daadwerkelijk beschikbaar gesteld. Dit komt doordat de toegevoegde waarde van Open Data door overheidsinstanties onvoldoende wordt erkend. Daarnaast is het bestaan van de Open Data die wél is vrijgegeven bij veel private partijen nog onbekend. En dit zijn nou juist de partijen die de creativiteit en het inzicht hebben om er iets mee te doen. De grote vraag is dus niet alleen wanneer overheidsdiensten hun data vrijgeven, maar ook op welke manier en in welke vorm.
Dialoog aangaan
Slimme ondernemers en start-ups moeten Open Data weten te vinden en het liefst direct kunnen inzetten. Heel belangrijk is dus dat potentiële gebruikers van overheidsdata in gesprek gaan met de publieke sector en laten weten welke data op welke manier waardevol is. Pas dan kan er écht economische waarde worden gecreëerd. De volgende vraag is wie vervolgens de drijvende kracht achter het vrijgeven van data zal zijn. De Nederlandse overheid suggereert het CBS, maar ook kunnen ondernemers eventueel een grote rol in spelen. Het is naar ons idee belangrijk dat potentiële gebruikers van overheidsdata de dialoog aangaan met de publieke sector en kenbaar maken welke data voor hen waardevol is. Economische waarde wordt namelijk pas gecreëerd door de gebruikers van Open Data.
Regionale voorbeelden
Dat het kán, laat een aantal regionale initiatieven zien. Amsterdam, die zeer waardevolle data over de directe omgeving van burgers verzamelt, neemt hierin het voortouw. De gemeente was al betrokken bij het Smart City SDK en loopt voorop in Nederland met de ontwikkeling van applicaties voor mobiliteit, cultuur en toerisme, zoals Open Huis, CultuurApp en Bike Like a Local. Andere gemeenten moeten dit voorbeeld naar onze mening snel volgen, al dan niet onder begeleiding van de centrale overheid. Minister Plasterk heeft al toegezegd om begin 2016 met de VNG om tafel te gaan en de mogelijkheden hiervoor te bespreken.
Real Madrid
Nederland doet het nog relatief goed in vergelijking met andere Europese landen, maar dit komt eigenlijk neer op het vergelijken van FC Volendam met Helmond Sport. Er zijn betere en slechtere teams, maar het topniveau op het gebied van Open Data is nog niet bereikt; er is nog geen Real Madrid opgestaan. Het is zorgwekkend hoe weinig data er nu beschikbaar gesteld is. Natuurlijk moet er rekening worden gehouden met privacy en veiligheidsrisico’s, maar dit is geen afdoende argument. De grote vraag is: lukt het in 2016 wel om Open Data aan de man te brengen?
Voorwaarden invullen
Naar onze mening moeten daarvoor de volgende randvoorwaarden op korte termijn door alle Europese overheden worden ingevuld:
1. Stel zoveel mogelijk data beschikbaar zoals die er is. Verbeter dus niet eerst de kwaliteit ervan, want dat kost (te veel) tijd.
2. Vergroot de vindbaarheid van de beschikbare data. Standaardisatie is daarbij de sleutel tot succes.
3. Focus meer op hergebruik. Het potentieel van beschikbare en goed vindbare data wordt pas benut als de data ook echt gebruikt wordt.
Iedere dag dat we Open Data niet benutten, laten we miljarden euro’s liggen. Nu Nederland voorzitter is van de Europese Unie is dit wat ons betreft hét moment om het nut en het potentieel van Open Data binnen de EU hoger op de agenda te zetten.
Dinand Tinholt is Vice President en eGovernment specialist bij Capgemini.
Eva van Steenbergen is Consultant publieke sector bij Capgemini.
