Media vragen om aanpak digitale informatie-infrastructuur
Wie bepaalt straks onze digitale informatie-infrastructuur? Amerikaanse en Chinese techreuzen waar Nederland geen grip op heeft, of een innovatief, democratisch verankerd Nederlands ecosysteem waarin AI en journalistiek elkaar versterken? In een brief aan de informateur waarschuwen álle grote nieuwsorganisaties voor de gevolgen van de macht van Big Tech.
De mediasector ziet hoe steeds meer nieuwsconsumptie verschuift naar platforms en diensten die uitsluitend commerciële belangen dienen. Democratische waarden spelen daar geen rol. Nu ‘veiligheid’ hoog op de formatietafel ligt, roepen de mediabedrijven in hun brief de informateur daarom op om óók de veiligheid van onze informatievoorziening als speerpunt te behandelen.
Zoekgedrag verandert
De zorgen zijn versterkt door de razendsnelle opkomst van generatieve AI. Steeds meer burgers, volwassen en kinderen, halen hun informatie direct uit AI-gestuurde zoekmachines en chatbots in plaats van uit gecontroleerde journalistieke bronnen. AI biedt kansen, maar de risico’s zijn groot: antwoorden zijn vaak niet verifieerbaar, eenzijdig of simpelweg onjuist. Bovendien zijn de algoritmes en trainingsdata grotendeels ondoorzichtig, terwijl de bedrijven erachter zich niet laten aanspreken op de inhoud.
Uitholling journalistiek
Daar komt bij dat techbedrijven gebruikers binnen hun eigen ecosystemen houden én journalistieke content zonder toestemming gebruiken om hun modellen te trainen. Dat kost nieuwsorganisaties bereik en inkomsten, wat de journalistieke productie uitholt. Minder onafhankelijke journalistiek betekent vervolgens slechtere trainingsdata voor AI-modellen: een neerwaartse spiraal met directe gevolgen voor de kwaliteit van publieke informatie.
Volgens de sector is dit allang geen gewone concurrentiestrijd meer. De scheidslijn tussen journalistiek en technologie vervaagt steeds verder, schrijven ze. De kernvraag is: wie bepaalt straks onze digitale informatie-infrastructuur? We verliezen grip op een betrouwbare, pluriforme informatievoorziening door de groeiende macht van mondiale techbedrijven. Dat raakt niet alleen de democratische weerbaarheid, maar ook de strategische autonomie en veiligheid van Nederland, waarschuwen ze in hun brief.
Maatregelen nemen
Het nieuwe kabinet moet maatregelen nemen. Dat begint met geïntegreerd media- en technologiebeleid onder één coördinerend bewindspersoon, strenger toezicht op oneerlijke concurrentie en structurele betrokkenheid van de mediasector bij het nationale AI-beleid. Ook moet Europese regelgeving, zoals de AI Act, snel en stevig worden geïmplementeerd om transparantie af te dwingen en illegale scraping tegen te gaan.
Op initiatief van Stichting Democratie en Media vraagt de hele Nederlandse mediasector om deze maatregelen op te nemen in het komende regeerakkoord. Uitstel, waarschuwen ze, is geen optie.
Lees ook:
