Nederland wil Brussel overtuigen: tijd voor échte cloudsoevereiniteit
“Wie de cloud beheerst, beheerst de data. En wie de data beheerst, heeft macht.” Met die onuitgesproken boodschap trekt Nederland naar Brussel. In een recent non-paper schetst het kabinet haar visie op cloudsoevereiniteit en doet het een oproep aan de Europese Commissie: grijp de regie, voordat Europa volledig afhankelijk wordt van Amerikaanse en Aziatische techgiganten. Staatssecretaris Van Marum heeft het non-paper naar de Tweede Kamer gestuurd.
Cloudtechnologie vormt inmiddels het fundament onder vrijwel alle digitale publieke diensten. Overheden maken er gebruik van om hun dienstverlening efficiënter, flexibeler en schaalbaarder te maken, en de technologie is bovendien een cruciale basis voor kunstmatige intelligentie. Maar de keerzijde is duidelijk: de meeste overheden zijn afhankelijk van een beperkt aantal mondiale aanbieders, veelal buiten de EU. Dit brengt strategische risico’s met zich mee, variërend van continuïteitsproblemen en beveiligingsrisico’s tot verminderde bescherming van grondrechten.
Nederland waarschuwt dat dit de digitale soevereiniteit van Europa aantast. “Grote afhankelijkheden van een beperkt aantal leveranciers vormen een risico voor de nationale veiligheid en de bescherming van grondrechten”, staat in het document. De boodschap is helder: zonder gezamenlijke Europese aanpak blijven publieke administraties speelbal van buitenlandse cloudreuzen.
Een geharmoniseerde Europese aanpak
Het kabinet pleit daarom voor een geharmoniseerde EU-strategie. Want hoewel sommige lidstaten eigen initiatieven ontwikkelen, is dat volgens Nederland niet genoeg. Cloud kent geen landsgrenzen en versnippering verzwakt de slagkracht.
Het non-paper roept de Commissie daarom op te werken aan:
- Een uniforme Europese definitie van cloudsoevereiniteit: momenteel bestaat er een grijs gebied tussen “soevereine” en “niet-zo-soevereine” cloudoplossingen. Nederland pleit voor een heldere afbakening binnen de aankomende EU Cloud en AI Development Act. Die definitie moet onder meer ingaan op data-eigendom, jurisdictie en bescherming tegen invloed van derde landen.
- Een tweeledige aanpak: eerst maatregelen voor nationale veiligheid, daarna bredere kaders voor cloudsoevereiniteit in diverse toepassingen.
- Een gemeenschappelijke risicoanalyse: publieke administraties moeten beter inzicht krijgen in de veiligheids-, privacy- en soevereiniteitsrisico’s van cloudgebruik, ondersteund door minimumnormen per toepassingsgebied.
Investeren in Europese alternatieven
Naast definities en kaders draait cloudsoevereiniteit vooral om de beschikbaarheid van robuuste Europese alternatieven. Nederland pleit daarom voor financiële instrumenten om innovatie en opschaling van Europese cloudoplossingen te ondersteunen. Dat kan via bestaande programma’s als Digital Europe of Connecting Europe Facility, maar ook in de volgende Europese meerjarenbegroting.
Daarnaast ziet Nederland een belangrijke rol voor publieke inkoopkracht. Overheden zijn zelf grote afnemers van cloudoplossingen en kunnen via hun aanbestedingen de ontwikkeling van cruciale Europese cloudtoepassingen stimuleren. Het non-paper suggereert dat de herziening van Europese aanbestedingsregels meer ruimte moet bieden om veiligheid, soevereiniteit en continuïteit van overheidsdiensten zwaarder te laten wegen in de keuze voor leveranciers.
Open standaarden tegen lock-in
Een ander speerpunt is het bevorderen van open standaarden en interoperabiliteit. Dat moet vendor lock-in voorkomen en publieke administraties de vrijheid geven om sneller te schakelen tussen aanbieders. Nederland verwijst expliciet naar de Europese cloudstandaard NVN-CEN/TS 18026:2024 als stap in de goede richting.
Publieke administraties als strategisch use case
Nederland benadrukt dat publieke administraties vaak werken met kritieke en gevoelige data, en dat zij daarom een strategische use case vormen voor soevereine cloudoplossingen. Door dit gebruik expliciet als zodanig te definiëren, kunnen innovatie en investeringen in Europese cloudoplossingen worden versneld.
De Nederlandse inzet in Brussel
Samenvattend wil Nederland met dit non-paper bereiken dat:
- De Europese Commissie een duidelijke en gezamenlijke koers bepaalt richting cloudsoevereiniteit.
- Er uniforme definities, kaders en risicoanalyses komen die houvast bieden aan overheden.
- Europese alternatieven worden gestimuleerd door financiële steun en slimme inkoop.
- Open standaarden de markt openbreken en keuzevrijheid vergroten.
- Publieke administraties erkend worden als strategische sector in de ontwikkeling van cloudtechnologie.
Met deze inzet hoopt Nederland dat de EU niet slechts afhankelijk blijft van mondiale spelers, maar dat Europese overheden kunnen bouwen op eigen, veilige en toekomstbestendige cloudinfrastructuren. De vraag is nu hoe de Commissie en andere lidstaten reageren. Zijn zij bereid de investeringen te doen, definities vast te leggen en aanbestedingsregels te herzien? Of blijft cloudsoevereiniteit een mooi ideaal dat in de praktijk moeilijk te verwezenlijken is?
Lees ook:
