Vrijwel elke twaalfjarige loopt met een smartphone rond. Ook in de schoolklas. Niet om te bellen of te appen met hun vriendjes, maar om de vele sociale mediaplatforms. Tijd voor actie!
Smartphones zijn verslavingsmachines. Tenminste, als we oud Google-werknemer Tristan Harris moeten geloven. Harris was productmanager bij de techgigant. Hij stelt dat de wapenwedloop voor de aandacht van de mens ervoor heeft gezorgd dat applicaties zo verslavend mogelijk zijn gemaakt.
Het nieuws dat Harris brengt, is al slecht voor volwassenen. Nog slechter is dat bijna elke twaalfjarige met een toestel rondloopt. Niet om te bellen of te appen met hun vriendjes, maar om de vele sociale mediaplatforms. Het mentale gestel en functioneren van onze jongeren staan hierdoor op het spel.
Overmatig smartphonegebruik bij jongeren kan leiden tot depressies, angststoornissen en suïcides. Ook verwelkt het concentratievermogen en wordt er steeds minder gelezen. Hoewel Nederlandse jongeren nooit echt strebertjes zijn geweest, blijkt uit het onderwijsrapport van 2016 dat het nu wel erg schort met de motivatie van de gemiddelde scholier. Dat er elk moment een portaal naar een andere wereld in je broekzak zit die net even wat interessanter is dan wat de meester of juf zegt, zal daar zeker niet bij helpen.
Frankrijk
In Frankrijk is mede daarom een wet ingediend die gaat bepalen of een leeftijdlimiet nodig is voor applicaties, zoals Facebook, Twitter of Snapchat. Jongeren onder de zestien zouden toestemming van hun ouders nodig hebben om zich bij de sociale netwerken te registreren. Het wetsvoorstel is al door het Franse kabinet goedgekeurd, maar het parlement moet er nog over oordelen.
Mijn eerste gedachte was dat de handhaving van zo’n wet nogal wat problemen op gaat leveren. Uit het wetsvoorstel wordt dan ook niet duidelijk hoe de Franse autoriteiten dit gaan doen. De huidige minimumleeftijd staat nu bijvoorbeeld op dertien jaar, maar naar schatting heeft ongeveer vijftig procent van de kinderen tussen tien en twaalf jaar al een social media-account.
Als volwassenen al moeite hebben hun telefoon weg te leggen, wat moeten we dan van onze piepjonge burgers verwachten?
Verontrustende cijfers. Als volwassenen al moeite hebben hun telefoon weg te leggen, wat moeten we dan van onze piepjonge burgers verwachten? Toch zijn sociale mediaplatforms niets nieuws onder de zon. In 2010 deed je als jongere ook al niet mee als je geen Hyves of Myspace had.
Voor de meeste koters, waaronder ik, was dit met name een aangelegenheid die zich thuis achter de computer afspeelde. Telefoons hadden we wel, maar daarmee kon je niet veel meer dan bellen, sms’en en extreem irritante ringtones afspelen. Een website laden duurde tijden en apps bestonden nog niet. Niet bijzonder mobiel.
Denkvermogen
Hoe anders zijn de huidige smartphones. De machines zijn zo verslavend, met name omdat ze meer over je weten dan je vrienden dat doen. Met behulp van kunstmatige intelligentie volgen ze je overal, analyseren je keuzes en gebruiken je metadata voor persoonlijke advertenties en informatiesuggesties. Ze sporen je aan om steeds meer gebruikt te worden – dodelijk voor de aandachtsboog. Dit is onderstreept door een recent onderzoek waaruit is gebleken dat de aanwezigheid van een smartphone al voldoende is om het denkvermogen te verminderen. De verklaring? Je hersenen staan al klaar om op het volgende bliepje of trilling te reageren. Ja, met de smartphone aan je zijde heb je de wereld in je zak, maar hij bepaalt ook hoe jij die wereld ervaart en ziet.
Deze bittere kant van de smartphone en social media wordt door gemakzucht nog wel eens over het hoofd gezien. Dat alle diensten gratis zijn – en dat dat een beetje vreemd is – wil ook maar niet echt doordringen.
Zowel volwassenen als kinderen zijn aan de smartphones en de sociale platforms geplakt. Zonder Facebook, Snapchat, Twitter en Instagram is een telefoon best saai. Denk je dat twaalfjarigen het gebruiken om Wikipedia te lezen? Spelletjes spelen ze ergens anders.
Het verschil is dat de hersenen van kinderen nog kneedbaar zijn. ‘Give me the child until he is seven and I’ll give you the man’. Al hebben we het hier over iets oudere kinderen, de uitspraak van de Jezuïet St. Francis Xavier gaat nog steeds op.
Doordat volwassenen de tijd hebben gehad om op te groeien, verwachten we een bepaalde vorm van verantwoordelijkheid van hen die we van kinderen niet vragen. Toch sleuren we ze veel te vroeg de grotemensenwereld in door ze toegang te geven tot dezelfde platforms die wij gebruiken. Een Facebook-light voor kids bestaat niet. Nogal gek. De late night show bestaat voor een reden. Volwassen vertier voor wanneer de kinderen naar bed zijn.
Totaalverbod
Als het aan Frankrijk ligt, geven we onze kinderen dus niet ter adoptie aan Silicon Valley. Sterker nog, de Fransen zijn de invloed van de techindustrie op het dagelijks leven spuugzat. Premier Emmanuel Macron pleit voor een totaalverbod van smartphones op basis-en middelbare scholen. In het parlement zetten Macron en zijn collega’s immers ook altijd hun telefoon uit tijdens vergaderingen, stelt hij. Waarom zouden we kinderen wel tijdens de les de vrijheid moeten geven om toegang te hebben tot hun dopamine shotjes?
Kinderen gaan naar school om te leren en socialiseren. Het schizofrene digitale dubbelleven dat we in de 21ste eeuw leiden is niet alleen voor ons, maar voornamelijk voor kinderen enorm moeizaam. Het verpest de aandacht en stimuleert kortetermijndenken en directe gratificatie. Funest voor een gezonde hersenontwikkeling. Bovendien zijn sommige onderwerpen simpelweg nog niet geschikt voor kinderen. Ondanks het bestaan van algoritmes die kinderen op sociale platformen zouden moeten beschermen van bepaalde informatie, staan ze in principe bloot aan alles. Je weet niet wat er op hun tijdlijn terechtkomt, of hoe ze die zelf vullen. Met alle gevolgen van dien.
Terwijl de nieuwe Franse regering hard botst met de indringende technologie uit Silicon Valley, lijkt onze eigen regering niet of nauwelijks een standpunt in te nemen. Vooralsnog wordt het aan de ouders, schoolleiding of de individuele docent overgelaten om te bepalen wat wenselijk is en wat niet. Dat zal niet voldoende zijn.
Misschien is zo’n verbod wat paternalistisch, maar vroeg geleerd is oud gedaan. Wat de echte gevolgen zullen zijn op onze kinderen zal alleen de tijd ons kunnen vertellen. Laten we tot die tijd Silicon Valley zo lang mogelijk buiten de deur houden van onze huizen en klaslokalen. Lekker uitzetten dus. De leerplicht bestaat niet voor niets. Moeten ze wel de kans krijgen om écht wat te leren…
Ruben Boyd is wetenschapsjournalist en gespecialiseerd in het onderwerp kunstmatige intelligentie
