Nieuwe bewindslieden onvoldoende transparant over externe contacten
De politieke lobby in Nederland is al jarenlang een schimmig gebeuren. Ons land kent geen lobbyregister, wel openbare agenda’s van de bewindspersonen. Maar hoe goed worden die bijgehouden? Nou, niet zo goed, constateert Open State Foundation uit eigen onderzoek in de maanden juli en augustus. Afspraken worden niet opgenomen in agenda’s en als ze er wel in staan is slechts 13 procent compleet ingevuld. Meerdere bewindslieden erkennen dat ze hun agenda’s niet goed bijgehouden hebben. “Het is goed dat de Open State Foundation ons wijst op dat er nog verbetering mogelijk is,” aldus minister Uitermark van Binnenlandse Zaken.
Lobbyen, het naar voren brengen van belangen bij de politiek (beleidsmakers, wetgevers en uitvoerders), is een onderdeel van het democratische proces. Contacten tussen politici en externe partijen zijn belangrijk en nuttig, maar gebrek aan zicht op wie waar voor welk belang lobbyt, verlaagt het vertrouwen in de politieke besluitvorming
De Tweede Kamer heeft in de afgelopen jaren diverse malen aangedrongen op het goed bijhouden van de openbare agenda’s. In 2022 dienen Omtzigt en Dassen zelfs een initiatiefnota in waarin zij pleiten voor een lobbyregister. Het vorige kabinet beloofde de transparantie te verbeteren door de openbare agenda’s netjes bij te houden, volgens de Uitvoeringsrichtlijn Openbare agenda bewindslieden (zie o.a. brief aan de Tweede Kamer van 3 mei 2023).
Onderzoek
Open State Foundation analyseerde de gepubliceerde agenda-afspraken van de bewindslieden. In hun eerste maanden hebben de 29 ministers en staatssecretarissen in totaal 160 afspraken met externe partijen (niet-overheid) openbaar gemaakt. Dat is opvallend weinig in een periode waarin werd gewerkt aan het regeerprogramma.
Ze concluderen dat de openbare agenda’s niet compleet zijn. Ze vonden 33 afspraken terug op sociale media die niet te vinden waren in de gepubliceerde agenda’s. Daarbij vallen grote verschillen op: zo had minister Eppo Bruins 14 externe afspraken, terwijl de ministers Marjolein Faber, Caspar Veldkamp, David van Weel en Eddy van Hijum, en de staatssecretarissen Jurgen Nobel en Eddie van Marum helemaal geen externe contacten gehad zouden hebben.
Valse start
Serv Wiemers, directeur Open State Foundation: “Het is een ronduit valse start van dit kabinet dat belooft in te zetten op goed bestuur en het herstel van vertrouwen. Vooral de vrijwel lege agenda van minister Uitermark, verantwoordelijk voor transparant bestuur en lid van Omtzigt’s partij die eerder nog het voortouw nam op dit thema, is onbegrijpelijk.”
Conclusies:
- Nieuwe bewindslieden publiceren hun afspraken gebrekkig waardoor lobby niet transparant is
- Veel afspraken worden niet opgenomen in de openbare agenda’s
- Openbare agenda’s voldoen niet aan de richtlijnen; slechts 13% van de gepubliceerde externe
afspraken is compleet; dit is vergelijkbaar met het vorige kabinet - 31% van de afspraken vermeldt het onderwerp; 59% vermeldt een duidelijke gesprekspartner
- Grote verschillen tussen bewindspersonen: minister Fleur Agema beste; minister Eddy van
Hijum en staatssecretarissen Jurgen Nobel en Eddie van Marum houden niets bij
Een compliment wordt uitgedeeld aan het ministerie van VWS en minister Fleur Agema. Van de 11 afspraken van Agema waren er 10 openbaar gemaakt. dus 91% compleet. En van de in totaal 28 afspraken van e drie bewindspersonen was 50% van de afspraken was compleet ingevuld.
Praktijk is weerbarstig
In het afgelopen vrijdag gepresenteerde regeerprogramma staat: ‘Ook bevorderen we transparantie van bewindspersonen. We voeren de GRECO-aanbevelingen (Group of States Against Corruption, red) uit die zien op het integriteitsbeleid van bewindspersonen.’ De praktijk blijkt dus weerbarstig. Het voornemen staat in scherp contract met de praktijk van de eerste maanden van deze regering, constateert Open State Foundation.
Update
Meerdere ministers erkennen dat ze de agenda waarin ze hun contacten met onder anderen lobbyisten moeten vermelden niet goed hebben bijgehouden. Dat wijten ze onder meer aan de zomervakantie en aan te weinig en wisselende menskracht.
“Heel vervelend”, zegt het ministerie van vicepremier Eddy van Hijum (Sociale Zaken). “Onder meer door personele wisselingen en tijdelijke onderbezetting liepen we achter. Dat is natuurlijk niet de bedoeling.” Ook de agenda van NSC-collega Judith Uitermark van Binnenlandse Zaken, uitgerekend het ministerie dat verantwoordelijk is voor de openheid over de agenda, was “niet volledig ingevuld”. Dat kwam “door de recesperiode”, de zomerpauze in de Haagse politiek, laat ze weten. “Het is goed dat de Open State Foundation ons wijst op dat er nog verbetering mogelijk is.”
Andere ministers, zoals Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) en David van Weel (Justitie en Veiligheid), stellen niets te hebben verzwegen. Ze hebben simpelweg geen afspraken met lobbyisten gehad en konden die dus ook niet vermelden. Beide ministers spreken vooral andere mensen uit het bestuur, de politiek of hun werkveld en die tellen voor Open State Foundation niet mee. Van Weels ministerie neemt de organisatie kwalijk “dat die nu insinueert dat we schimmige contacten wegmoffelen”.
Een hoogleraar bestuurskunde rapporteert over een maand “of het bijhouden van de openbare agenda’s goed genoeg gaat”, laat Uitermark weten. Als deze professor Caelesta Braun concludeert dat de bewindslieden nog nalatig zijn, “dan zal een traject om te komen tot een lobbyregister alsnog worden overwogen”. Regeringspartij NSC, die steevast sterk aandringt op meer openheid over de contacten van bewindspersonen, wil nog niet reageren.
Bron: ANP
Lees ook:
- Transparantie is key voor de Nederlandse lobby – iBestuur
- Werken aan openbaarheid vanuit vertrouwen! – iBestuur
