Nitesh Bharosa over de definitie van GovTech

Bij GovTech denken de meesten onder ons direct aan startups die slimme digitale oplossingen op de plank hebben voor een maatschappelijk probleem. Maar het is breder dan dat, betoogt hoogleraar GovTech Nitesh Bharosa. “GovTech gaat primair over de vraag wat de overheid in de publieke sector doet op digitalisering en wat de markt doet. En daar kun je vanuit macro-, meso- en microperspectief naar kijken.”

Op de site van Digicampus staat: ‘GovTech verwijst naar socio-technische oplossingen voor digitale interacties in de publieke sector.’ Dat is de wetenschappelijke definitie, legt Bharosa uit. “Een onderzoeker of techneut begrijpt dan meteen dat het om juridische voorwaarden, afspraken en standaarden achter bijvoorbeeld een app gaat.” Met bestuurders moet je GovTech volgens hem op een niveau hoger benaderen, dan gaat het over de verdeling van verantwoordelijkheden tussen overheid en markt.

Drie perspectieven

“Vanuit macroperspectief gaat het bij GovTech om de grote ingrepen die Europa wil doen in de digitale wereld,” zegt hij. “Je zou GovTech kunnen definiëren als een digitale transitie die we als maatschappij doormaken, vergelijkbaar met de energietransitie en de klimaattransitie. Dit zijn heel complexe processen en ze kosten veel geld. En we hebben nog niet de structuren en de instituties die die transitie goed kunnen begeleiden.”

Op mesoniveau gaat vooral over het landelijke verdelingsvraagstuk tussen markt en overheid. Waar gaat het naar toe en waar wil je als overheid grip op houden? De hoogleraar GovTech begrijpt wel welke afwegingen SIDN begin februari maakte bij hun besluit om hun IT-infrastructuur onder te brengen bij Amazon Web Services. “Bestuurders en politici die zich daar druk over maken moeten zich eigenlijk de vraag stellen wat er mist in de Nederlandse of Europese markt waardoor zij voor Amazon moesten kiezen. Hadden ze vanuit publiek belang niet harder moeten trekken aan alternatieven? Zo scherp moet die discussie gevoerd worden.”

Pas op microniveau gaat het om apps, algoritmen, infrastructuren, datastandaarden en afspraken die nodig zijn om de ontwikkeling van slimme ideeën en prototypes naar werkende oplossingen te brengen. Hier komen de ethische vraagstukken boven water, waarbij randvoorwaarden nodig zijn om waarden als keuzevrijheid, privacy, regie (grip van burgers) en transparantie te borgen, benadrukt Bharosa.

Schep randvoorwaarden

Het zijn vooral startups en kleine IT-dienstverleners die innovatieve digitale oplossingen bieden voor maatschappelijke vraagstukken. Bharosa: “Grote partijen hebben vaak al een gevestigd dienstverleningsconcept met een businessmodel waar één product zo lang mogelijk wordt uitgemolken. Innovatieve alternatieven werken hierop kannibaliserend.”
Startups en scale-ups willen juist de markt betreden en/of nieuwe markten creëren.

Hij constateert hierbij wel een belangrijk probleem. “Veel publieke organisaties zijn onvoldoende geëquipeerd om marktscheppend met start­ups en scale-ups samen te werken, noch in de aanbestedingsroute, noch in de meer strategische verdeling van markt en overheid.” Hij ziet het regelmatig misgaan. “Heel ad hoc krijgt een startup nog wel eens een aanbod om te komen praten bij een departement. Maar dan verzandt het initiatief regelmatig in de discussie wie de eigenaar moet zijn van het vraagstuk. Hoort dit vraagstuk nou bij Sociale Zaken of bij BZK? ” Daarmee ontwijken departementen de verantwoordelijkheid om de benodigde randvoorwaarden te scheppen, meent Bharosa, denk bijvoorbeeld aan dataspecificaties of toegang tot data uit publieke registers. En daar is de startup of scale-up de dupe van. “Je kunt niet van hen verwachten dat zij de vraagarticulatie en standaardisatie voor de overheid doen, om vervolgens een business­case op te zetten die tot een passende sourcingsaanpak kan leiden. Daar hebben startups en scale­-ups simpelweg de mensen niet voor.”

Investeringsonzekerheid

Doordat de overheid geen strategische keuzes maakt voor de toekomst hebben innovatieve bedrijven te maken met investeringsonzekerheid. “Ik voorzie dat diverse GovTech-initiatieven financieel gaan sneuvelen na mooie demo’s en experimenten. Banken of private investeerders staan bepaald niet voor hen in de rij, vooral als onduidelijk blijft of de overheid een concurrent is in plaats van een kadersteller.”

Strategisch thema

Hoe overheden hun publieke taken uitvoeren, welke rol technologie daarin speelt en wie de technologie ontwikkelt, is een strategische thema. Maak GovTech dus tot een strategische thema voor je organisatie, stelt Bharosa. Hij verwondert zich erover dat ministeries nog geen duidelijke GovTech-coördinator hebben. Ambtenaren krijgen vaak de tijd ook niet om het thema GovTech serieus neer te zetten, ziet hij. Toch leeft wel het besef dat ze er iets mee moeten.” DigiCampus fungeert hierbij als neutrale plek buiten de muren van de overheid. Hier werken experts vanuit de overheid, het bedrijfsleven en wetenschap samen. “Tegelijkertijd, en dat is een van mijn leerpunten bij DigiCampus, is het een grote opgave om bestuurders voldoende te laten meekijken. Ik denk dat velen GovTech nog op een microniveau definiëren, terwijl het op de Europese agenda al op een macroniveau zit.”