Normeren

Met haar boek over verwarde personen laat Roex voor mij haarfijn zien dat de disciplinerende macht zijn weerslag vindt in data. Iedereen die met data werkt zou zich bewust moeten zijn van die macht.

Ze was een jonge studente die last had van stress over de aankomende tentamenperiode. Ze verliet haar kamer om een broodje te halen en vergat daarbij haar sleutels. De stress nam toe, het werd paniek. Ze zocht haar toevlucht in een ouderencentrum en vroeg de baliemedewerker of ze mocht bellen. De baliemedewerker was blijkbaar zo onder de indruk van de binnenkomst van de studente dat ze de politie belde. De studente werd onder begeleiding naar buiten gebracht omdat ze ‘verward’ zou zijn.

In haar boek ‘De verwarde staat: kritiek op een politiek van normaliteit’ beschrijft Karlijn Roex haar zoektocht naar een definitie van ‘verwarde personen’ en vervlecht die met de analyse van de maatschappij die de definitie tot stand bracht. Zij was het die in paniek raakte en hulp zocht, en daardoor een stempel kreeg.

Een van de centrale thema’s in Roex’ boek is de definitie van ‘verwarde personen’ die zijn weerslag heeft gevonden in de nog redelijk jonge E33-melding van de politie. De E33-melding komt tot stand door de normering van een ander die overlast ervaart. De ene burger is dus degene die het gedrag normeert van een andere burger. Mogelijk omdat het gedrag hem angst aanjaagt, niet-rationeel lijkt, hém verwart of niet kan plaatsen. Roex laat in haar boek zien hoe ruim die definitie is en hoe de definitie steeds politiek wordt gekleurd. Het is een vergaarbak van alles wat buiten de normaliteit valt. Het is een kleine stap naar de filosoof Michel Foucault (een stap die Roex ook neemt) om de disciplinerende macht van de maatschappij te laten zien: we controleren, normeren, en vormen daarmee elkaar en ons idee van normaal. Door de E33-melding wordt menselijk gedrag gecodificeerd. ‘Alles wat afwijkt’ en waar een ander last van ondervindt valt daaronder. De disciplinerende macht zorgt ervoor dat de samenleving wordt gladgestreken. Waar zorg en begrip worden vervangen door onderdrukking en wegstoppen. Diversiteit mag dus blijkbaar maar in bepaalde verschijningsvormen tot uiting komen.

Bij elk contact dat Roex met de politie heeft en zij zich moet identificeren, duikt die code weer op: E33. Waardoor de agenten meteen op een geheel andere wijze naar haar gaan kijken. Zij behoort tot een andere categorie.

Piek Visser-Knijff is filosoof. Met haar bedrijf Filosofie in actie richt zich sinds 2013 op data-ethiek, ethiek & technologie en privacy.

Deze weblog werd als column gepubliceerd in iBestuur Magazine #40