Nu (Big)Tech geopolitiek is geworden moeten we ons daarnaar organiseren

Om de afhankelijkheid van de huidige dominante partijen (China en Amerika) te verminderen en de autonomie, soevereiniteit, Nederlandse waarden, welvaart veilig te stellen en de weerbaarheid in Nederland te verhogen, moeten we een nieuwe samenwerkingsvorm starten met landen als Japan, Zuid- Korea en Taiwan, gebaseerd op de positie in de ‘Tech Stack’. De strategische plannen van de verschillende landen kunnen daarbij goed als uitgangspunt dienen, stelt Robin Goudappel, net als de focus industrieën en posities in de Tech Stack om gezamenlijk een sterkere geopolitieke positie in te nemen. Hij wil met zijn artikel meer aandacht over de oplossingsrichting en de mogelijkheden die we hebben om de Nederlandse weerbaarheid te vergroten. 

Veel overheden maken zich druk over de steeds groter wordende afhankelijkheid van Amerika en China door hun dominante positie in Tech. Zo wordt 60 procent van de cloudmarkt gedomineerd door Amerikaanse aanbieders (Microsoft, AWS, Google, IBM en Oracle), ongeveer 30 procent door China (Alibaba, Baidu en TenCent), de overige 10 procent is verdeeld over de overige landen en aanbieders. Door het sterk toenemende belang van Tech in de maatschappij, en de dominante posities van de grootmachten op deze wereld is (Big)Tech geopolitiek geworden. De afhankelijkheid werd goed zichtbaar tijdens de verstoring veroorzaakt door een software update bij Crowdstrike in de Microsoft Cloud (beide Amerikaanse Tech partijen) omgeving waardoor wereldwijd grote verstoringen in IT netwerken plaatsvonden. Vliegvelden moesten sluiten en ziekenhuizen kondigde een opnamestop af. Het is een uitdaging om dit te keren, maar het kan. Zeker technisch, maar vooral ook met verenigde krachten.

Derde alliantie

Kabinet Schoof zet stevig in op internationale veiligheid in een snel veranderende wereld. In het regeerprogramma wordt in dit kader gesproken over twee belangrijke allianties: de EU en de NAVO. Door de steeds groter wordende afhankelijkheid van Big Tech lijkt er noodzaak voor een derde alliantie op Techgebied om de geopolitieke positie van Nederland te versterken en om te anticiperen op de dominante posities die landen als China en Amerika innemen in het Tech domein. Deze derde, nieuwe, Tech alliantie is de kern van strategie om de Nederlandse geopolitieke positie te versterken. Zeker nu met de verkiezingen in Amerika de steun vanuit Amerika aan de EU en de NAVO minder vanzelfsprekend wordt.

Geografie was, tot nu toe, leidend in allianties

Traditioneel werden allianties of samenwerkingsverbanden als de EU en de NAVO sterk geografisch gedefinieerd. Naast de EU en de NAVO (Noord Atlantisch) zijn ook ASEAN en UNaSur in Zuid- Amerika hier voorbeelden van. Een uitzondering hierop zijn de BRICS landen die gemeenschappelijkheid vinden in de snelle, opkomende, economieën van de deelnemende landen. BRIC’s is opgericht door Brazilië, Rusland, India en China. Juist door de toenemende mogelijkheden van Tech lijkt het logisch dat we steeds meer niet geografisch georiënteerde allianties gaan zien.

De Tech Stack

Om met gebundelde krachten de (te) dominante positie van Amerika en China tegenwicht te kunnen bieden zullen overige landen en organisaties zich moeten verenigen. Een concept binnen Tech biedt daar een goede kapstok voor: de Tech Stack.In het kort: diensten aangeboden door Tech partijen zijn een stapeling van verschillende lagen. De lagen bestaan uit bijvoorbeeld servers, operating systems en applicaties. Deze stapeling is de ‘stack’. Hoe sterk je positie in een laag is, of hoe dominant je bent in verschillende lagen bepaalt je positie in het competitieve landschap. Maar als Big Tech geopolitiek is geworden bepaalt de positie in de tech stack dus ook je geopolitieke positie. Door allianties te sluiten met gelijkgestemde partners, versterkt Nederland haar positie in de tech stack. En er zijn voor de hand liggende partners. Voor Nederland behoren bijvoorbeeld Scandinavië, maar ook enkele Aziatische landen tot deze categorie.

Partners in Azië

Ook in Azië worstelen landen met de dominante positie van China. Japan heeft dit jaar de ‘Integrated Innovation Strategy’ goedgekeurd wat focus aangeeft voor de innovatie agenda. Daarbij wordt aandacht gegeven aan drie zaken: 1. Definiëren van een omvattende strategie voor key technologieën, 2. Versterken van de wereldwijde samenwerking, en 3. Het versterken van de concurrentiekracht rondom AI, zonder security en veiligheid uit het oog te verliezen. Waarbij minister president Fumio Kishida zich heeft gecommitteerd aan de ambitie om met Japan weer een leidende positie te verwerven in de wetenschap en technologie.

Ter illustratie: marktaandeel in de semiconductor per land, en het marktaandeel van de alliantie Taiwan, Zuid- Korea, Japan en Nederland (Europa).

Zuid-Korea heeft al twee jaar eerder het ‘Nationale Strategische plan om Technologie te koesteren’ aangekondigd. De Raad van advies wordt voorgezeten door de president. Het onomwonden doel is om met Zuid-Korea een leidende positie te verwerven in het competitieve Techlandschap. Het plan is gebouwd op drie pilaren: economie, veiligheid en diplomatie. De Zuid- Koreaanse regering legt ook nadrukkelijk het verband tussen een strategie voor Tech en de nationale veiligheid. Zowel Zuid-Korea als Japan ervaren de Chinese dominante positie in hun directe omgeving als onwenselijk.

Dit is nu al zichtbaar in Taiwan, waar naast de territoriale dreiging ook de strijd met China om technologische posities hard en waarneembaar wordt gevoerd. Taiwan heeft een sterke chip industrie, de grootste chips fabrikanten (de klanten van het Nederlandse AMSL) zijn Taiwanees, met TSMC als vlaggenschip. De grootste concurrent van TSMC is het Zuid Koreaanse Samsung en ook in Japan bevinden zich grote spelers op de chipmarkt. De technologische positie van Taiwan is ook geopolitiek belangrijk. China claimt de autonomie van het land en beschouwt Taiwan als een afvallige provincie, schermutselingen vinden plaats op de Chinese zee die ook grenst aan Japanse en Zuid Koreaanse wateren.

Partners in Europa

Dichterbij huis vallen de technologische kennis en ambities in Scandinavië op, cultureel liggen die dicht bij Nederland. Finland en Zweden hebben een sterke Tech industrie met Spotify, Nokia en Ericsson als onbetwiste leiders. Denemarken en Noorwegen onderscheiden zich op het vlak van energie en grondstoffen. Beide zijn cruciaal voor de Tech sector. Nederland heeft een sterke positie in de onderste lagen van de Tech-Stack: chipmachine fabrikant ASML, ASMI. In de chips laag: NXP, Besi. Bovendien kan Nederland, als klein land goed de verbinding in een alliantie faciliteren. Ook in het domein van Quantum Computing heeft Europa, met Nederland in de kopgroep, hele goede kaarten.

Op basis van de Tech Stack geopolitieke strategie definiëren

Bovenstaande overziend ligt het voor de hand een nieuwe samenwerkingsvorm te starten met  landen als Japan, Zuid- Korea en Taiwan, gebaseerd op de positie in de Tech Stack met als doel de afhankelijkheid van de huidige dominante partijen (China en Amerika) te verminderen en de autonomie, soevereiniteit, Nederlandse waarden, welvaart veilig te stellen en de weerbaarheid in Nederland te verhogen. De strategische plannen van de verschillende landen kunnen daarbij goed als uitgangspunt dienen net als de focus industrieën en posities in de Tech Stack om gezamenlijk een sterkere geopolitieke positie in te nemen.

Wat zou Nederland dan nu kunnen doen? Benoem een ‘Tech-commissaris’ (overeenkomstig onze delta commissaris, Co Verdaas) die internationaal, gestructureerd, interdepartementaal en in overleg met het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties als VNO-NCW dit samenwerkingsverband gaat opzetten. Niet beperkt door geografie, wel gebaseerd op het verstreken van de Nederlandse geopolitieke positie door de positie in de Tech-stack te versterken.

Deze strategie omvat drie hoofdpijlers:

1. Versterking van Onderzoek en Ontwikkeling: Japan streeft ernaar zijn onderzoekscapaciteiten te verbeteren en talentvolle mensen op te leiden. Dit gebeurt door een investeringsfonds van 10 biljoen yen (€61,3 miljard voor universiteiten te gebruiken, waarbij focus ligt op STEAM-onderwijs (wetenschap, technologie, engineering, kunst en wiskunde) op alle onderwijsniveaus.
2. Strategische Promotie van Geavanceerde Technologieën: Er wordt gefocust op onderzoek en ontwikkeling van opkomende technologieën zoals kunstmatige intelligentie (AI) en quantumtechnologie. Er zijn ambitieuze doelen gesteld, zoals het creëren van digitale tweelingen voor betere crisisrespons en het stimuleren van startups in de quantumsector.
3. Creëren van een Innovatie-ecosysteem: Het bevorderen van samenwerking tussen de industrie, academische wereld en overheid is cruciaal. Dit omvat het versterken van het durfkapitaal en het stimuleren van publieke en private investeringen in onderzoek en ontwikkeling.

Klik HIER voor meer gedetailleerde informatie.

Dit plan, dat is ontwikkeld door de Ministerie van Wetenschap en ICT, is bedoeld om de economische groei, nationale veiligheid en technologische autonomie te versterken, en positioneert Zuid-Korea als een wereldleider in technologische innovatie​. De 12 strategische technologieën in het Zuid-Koreaanse Nationale Strategische Plan zijn:

1. Semiconductors
2. Geavanceerde displays
3. Secundaire batterijen
4. Geavanceerde mobiliteit
5. Volgende generatie nucleaire energie
6. Geavanceerde biotechnologie
7. Lucht- en marinetechnologieën
8. Waterstoftechnologie
9. Cybersecurity
10. Kunstmatige intelligentie
11. Volgende generatie communicatietechnologieën
12. Geavanceerde robotica en productie

Deze technologieën zijn essentieel voor het versterken van de nationale economie en technologische onafhankelijkheid
Klik HIER voor meer gedetailleerde informatie.

De zes kernstrategische industrieën zijn:

1. Informatie- en digitale technologie: Het behouden van de dominantie van Taiwan op het gebied van informatie- en communicatietechnologie.
2. Cybersecurity: Het verbeteren van defensiesystemen en het creëren van een wereldwijd vertrouwd cyberbeveiligingssysteem.
3. Medische technologie en precisiegezondheid: Het ontwikkelen van technologieën voor preventie, diagnose en behandeling in de gezondheidszorg.
4. Nationale verdediging en strategische industrieën: Het bevorderen van zelfvoorzienendheid in defensie en het opbouwen van een toeleveringsketen voor de defensie-industrie.
5. Groene en hernieuwbare energie: Het positioneren van Taiwan als een leider in groene energie, met initiatieven zoals offshore windparken.
6. Strategische voorraadsindustrieën: Het waarborgen van de beschikbaarheid van essentiële materialen en middelen.

Dit initiatief is erop gericht om Taiwan te positioneren als een belangrijke speler in de wereldwijde economie.

Onderstaande bronnen bevatten gedetailleerde informatie over de initiatieven en doelstellingen van de Taiwanese overheid met betrekking tot technologische ontwikkeling.

1. Executive Yuan van Taiwan – Persbericht over de zes kernstrategische industrieën – Dit document biedt een overzicht van het beleid en de focus van de Taiwanese overheid.
2. Taiwan’s National Development Council – De officiële website van de Nationale Ontwikkelingsraad, waar je meer informatie kunt vinden over de economische plannen en strategische industrieën.

Bijlagen:

De wereldwijde halfgeleiderindustrie wordt gedomineerd door enkele belangrijke landen, die elk een significante bijdrage leveren, of het nu gaat om ontwerp, productie of de levering van apparatuur. Hier is een schatting van de marktverdeling per land in de halfgeleiderindustrie, gebaseerd op productiecapaciteit, dominantie in specifieke segmenten (bijvoorbeeld foundry, apparatuur) en inkomsten:

Taiwan (~26-30 procent)
Belangrijkste speler: TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) domineert de wereldwijde foundry-markt voor halfgeleiders en produceert geavanceerde chips voor bedrijven zoals Apple, NVIDIA en AMD. Taiwan’s marktaandeel in halfgeleiders wordt grotendeels aangedreven door TSMC’s leidende positie in chipproductie, vooral in geavanceerde processen (5 nm en 3 nm).

Zuid-Korea (~19-22 procent)
Belangrijkste spelers: Samsung Electronics en SK Hynix.
Samsung is de op één na grootste halfgeleiderproducent ter wereld, met een sterke aanwezigheid in zowel geheugenchips (DRAM, NAND) als foundry-diensten. SK Hynix is ook een belangrijke producent van geheugenchips.

Verenigde Staten (~39-45 procent)
Belangrijkste spelers: Intel, Qualcomm, NVIDIA, AMD, Broadcom, Texas Instruments, Micron Technology.
De VS heeft een sterke positie in het ontwerp van halfgeleiders, met bedrijven zoals Intel en NVIDIA die leidend zijn in CPU’s en GPU’s. De VS domineert ook de productie van halfgeleiderapparatuur, met bedrijven zoals Applied Materials en Lam Research. Het marktaandeel omvat zowel het ontwerp als de productie van halfgeleiders, hoewel een groot deel van de productie wordt uitbesteed aan Taiwan en Zuid-Korea.

China (~7-10 procent)
Belangrijkste spelers: SMIC (Semiconductor Manufacturing International Corporation), Hua Hong Semiconductor.
China heeft een groeiende halfgeleiderindustrie, maar loopt nog achter in de productie van geavanceerde chips. Het marktaandeel ligt vooral in minder geavanceerde technologieën en geheugenchips. China investeert zwaar in het verminderen van zijn afhankelijkheid van buitenlandse halfgeleidertechnologieën.

Japan (~9-10 procent)
Belangrijkste spelers: Toshiba, Sony (beeldsensoren), Renesas Electronics, en Kioxia.
Japan blijft een leider in specifieke segmenten van de halfgeleiderindustrie, zoals geheugenchips en beeldsensoren (Sony is de wereldleider in beeldsensoren). Japanse bedrijven zijn ook dominant in de productie van halfgeleiderapparatuur.

Europa (~5-6 procent)
Belangrijkste spelers: STMicroelectronics, NXP Semiconductors, Infineon Technologies, ASML (Nederland, wereldleider in EUV-lithografieapparatuur).
De Europese halfgeleiderindustrie is sterk in nichegebieden zoals chips voor de automobielindustrie, industriële toepassingen en de productie van halfgeleiderapparatuur (bijv. ASML is de enige leverancier van EUV-lithografiemachines die worden gebruikt voor de productie van geavanceerde chips).

Rest van de wereld (~2-3 procent)
Andere landen met kleinere maar groeiende halfgeleidersectoren zijn Singapore, Israël en Maleisië, die zich richten op verpakking, testen en productie van halfgeleiders in specifieke niches.

De VS leidt vanwege zijn dominantie in chipontwerp en apparatuur, terwijl Taiwan en Zuid-Korea een cruciale rol spelen in de chipproductie. Taiwan, met TSMC, heeft het grootste aandeel in geavanceerde foundry-diensten, terwijl Zuid-Korea de markt voor geheugenchips domineert. Het landschap kan veranderen naarmate landen zoals China blijven investeren in hun binnenlandse halfgeleiderindustrieën.

ASML is de wereldleider in de productie van geavanceerde lithografiemachines, die essentieel zijn voor het vervaardigen van halfgeleiders. Het bedrijf heeft een dominante positie in een specifiek segment van de halfgeleiderproductie-apparatuur, namelijk EUV-lithografie (Extreme Ultraviolet Lithography), dat wordt gebruikt voor de productie van de meest geavanceerde chips (bijvoorbeeld 7 nm, 5 nm, en 3 nm).

• EUV-lithografiemachines: ASML heeft een marktaandeel van bijna 100 procent in de EUV-lithografie, aangezien zij de enige leverancier ter wereld zijn van deze technologie. Dit maakt ASML een cruciale speler in de productie van geavanceerde halfgeleiders.
• DUV-lithografiemachines: In het segment van deep ultraviolet (DUV) lithografie, wat wordt gebruikt voor oudere, minder geavanceerde productietechnologieën, heeft ASML een marktaandeel van ongeveer 60-65 procent, waarbij Nikon en Canon de overige marktaandeel verdelen.

Gezien de cruciale rol van lithografiemachines in de halfgeleiderproductieketen, is ASML een van de belangrijkste bedrijven in de wereldwijde halfgeleiderindustrie. Dankzij hun technologische voorsprong met EUV-machines is het marktaandeel van ASML vooral belangrijk voor de geavanceerde productie van chips, zoals die van bedrijven als TSMC, Samsung en Intel.

Robin Goudappel heeft ruim 10 jaar ervaring in Cyber security en nog eens meer dan 10 jaar in IT. Bij Fox-IT heeft Robin verschillende management en directie functies vervult. Robin heeft veel internationaal gewerkt met grote multinationals en verschillende buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten waardoor hij over ruime mondiale ervaring beschikt die bijdragen aan zijn visie.