In de bibliotheek hadden we een 1 aprilgrap bedacht. De Bibliotheek Neude zou een volle week terug ‘naar het goed oude analoge tijdperk’ gaan. Alles stond klaar. En toen ontstond er onrust rond de 1 aprilgrap over café Mes in Vlaardingen. We gingen twijfelen. 1 Aprilgrappen werden opeens sterk geassocieerd met desinformatie en fake news. We besloten het af te blazen.
Een hele week volledig offline: geen mobiele telefoons, laptops, e-mails, apps, sociale media en internet. Voor onze duizenden bezoekers en collega’s. Een experiment uitgevoerd door de Universiteit Utrecht en ondersteund door de gemeente. Met als doel het bevorderen het digitale bewustzijn, sociale cohesie en mentale gezondheid. Dingen waar de bibliotheek zich voor inzet. Een grap met een boodschap.
Desinformatie
We hebben een dubbel gevoel over ons besluit om de grap niet door te laten gaan. We vinden het verschrikkelijk dat er steeds meer desinformatie en fake news in omloop is. Bibliotheken geven daarover voorlichting. En we weten dat juist overheids- en maatschappelijke organisaties betrouwbaar moeten blijven en niet de indruk moeten wekken dat ze tijd en geld over hebben voor grappen. Maar waar blijft de humor in het debat? Humor zet mensen op een positieve manier aan het denken. Door iemand aan het (glim)lachen te maken, doe je een beroep op iemands relativeringsvermogen. En dat praat een stuk gemakkelijker dan wanneer je spreekt in “voldongen feiten”. Immers, bij de bibliotheek weten we als geen ander dat er niet één waarheid bestaat.
Humor is het domein van de vrijheid van meningsuiting, zolang het duidelijk is dat het om humor gaat. Maar daarmee laait direct de discussie op wat wél en wat niet kan. Hoe ver kun je gaan met een 1 aprilgrap? Moet je de pers proberen te betrekken in je grap, of ondermijn je daarmee hun betrouwbaarheid? Vrijheid van meningsuiting vraagt ook om verantwoordelijkheid voor de wijze waarop je je mening uit. En begrip voor de mensen die de grap verkeerd opvatten.
Betrouwbaarheid
Uiteindelijk was onze conclusie: “betrouwbaarheid” is één van de kernwaarden van de bibliotheek en we moeten dit juist nu zorgvuldig koesteren.
Of de grap door het publiek gewaardeerd zou worden of tot nadenken aanzet, zullen we niet weten. Alhoewel: op 10 mei a.s. zullen we een programma presenteren in het kader van de Nationale Offline Dag. Zelfde idee: laten we met z’n allen eens die telefoon op de vliegtuigstand zetten, en onze laptops dicht houden. Kijken wat er gebeurt.
