Stichting Code for NL maakt zich zorgen over de aanscherping van de Wet Overheid en Markt. Zorgen zijn er met name over een onbedoeld neveneffect van de aanscherping, namelijk dat de wet de ontwikkeling en het (her)gebruik van open source software door overheden lastig maakt. Voor de stichting reden om, in de vorm van een open brief, actie te ondernemen richting kabinet, waarbij het steun krijgt van een groeiend aantal mede-ondertekenaars.
Beeld: Shutterstock
Geachte mevrouw Keijzer, geachte heer Knops,
Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) is van plan de Wet Markt en Overheid aan te scherpen. Het gaat om de algemeen belang uitzondering, die in de ogen van EZK te vaak onterecht gebruikt wordt door decentrale overheden. Deze aanscherping is begrijpelijk indien de wet nu anders gebruikt wordt dan bedoeld.
Onbedoeld neveneffect
Een onbedoeld neveneffect van de huidige wet is echter dat ICT-ontwikkelingen binnen en buiten de overheid geremd worden, doordat de wet de ontwikkeling en het (her)gebruik van open source software door overheden lastig maakt. Het plan voor de aanscherping van deze wet vergroot dit probleem.
Wij pleiten ervoor de voorgenomen wetswijziging aan te grijpen om een expliciete uitzondering voor het delen van open source software op te nemen, zodat een beroep op de algemeen belang uitzondering hiervoor niet meer nodig is.
Wat is open source software?
Open source (“vrije broncode”) software, is software waarvan de programmacode vrij en kosteloos beschikbaar is, waardoor iedereen die kan aanpassen en hergebruiken. Dit maakt samenwerking tussen overheden en met (meerdere) marktpartijen eenvoudiger. Open source software is voor startups, bedrijven en overheden essentieel voor innovatie en zorgt voor economische groei.
De voordelen van open source
Onderzoeksbureau Gartner deed eind 2017 in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) in het onderzoek open source software een studie naar de gevolgen van het open source vrijgeven van door de overheid ontwikkelde software. Gartner concludeert hierin dat daar grote maatschappelijke en economische voordelen aan zitten, en dat de overheid dit als beleid zou moeten instellen.
Een aantal van deze voordelen zijn:
- Open source vergroot de transparantie van de overheidsbesluitvorming. De uitspraak van de Raad van State vereist dat de overheid op verzoek inzage geeft in de logica en algoritmes achter de beslissingen. Door software open source te ontwikkelen gebeurt dit automatisch.
- Open source vergroot de innovatiekracht doordat hergebruik mogelijk is.
- Open source software is van hogere kwaliteit, en verhoogt zo de kwaliteit van dienstverlening aan burgers en bedrijven.
- Open source stimuleert economische activiteit en marktwerking, doordat ook kleinere en innovatieve partijen gelijke kansen krijgen om voor de overheid te ontwikkelen. Ook grotere marktpartijen kunnen blijven mee-ontwikkelen voor de overheid aan open source software.
- Open source vermindert de afdrachten voor licenties aan buitenlandse partijen. In plaats daarvan stimuleert het de Nederlandse economie en kennisontwikkeling op het gebied van ICT.
- Open source ontwikkeling levert economische baten op, die Gartner inschat als oplopend tot € 1,1 miljard per jaar voor de Nederlandse overheid alleen.
Het publiceren van broncode is ook in lijn met wat andere overheden in de EU en daarbuiten doen. In het bedrijfsleven is open source ontwikkelen zelfs de de facto standaard geworden.
Innovatie stimuleren en transparantie vergroten
De huidige Wet Markt en Overheid zorgt er momenteel voor dat de overheid bovengenoemde voordelen niet goed kan benutten. De juridische onzekerheid die veroorzaakt wordt door deze wet levert een disproportioneel grote last om broncode open source te publiceren. Het beroep op de algemeen belang uitzondering moet immers door een bevoegd gezag genomen worden. Het verder aanscherpen van deze uitzondering zal dit probleem nog verder vergroten. In een tijd waarin overheden en bedrijven internationaal juist steeds meer samenwerken op basis van open source software, dreigt Nederland hierdoor op achterstand te raken, met alle maatschappelijke en economische gevolgen van dien.
Aanbeveling
We adviseren met klem om de belemmeringen uit de Wet Markt en Overheid voor het open source publiceren van software weg te nemen.
Met name adviseren we om een uitzondering op te nemen in de Wet Markt en Overheid voor het open source publiceren van broncode, vergelijkbaar met de bestaande uitzondering voor open data zoals bedoeld in artikel 25i lid 2 onder b van deze wet. Dit is conform de aanbeveling uit het eerder genoemde onderzoek open source software en conform de expliciete ambitie uit de Agenda Digitale Overheid om de genoemde belemmeringen weg te nemen.
We zijn graag bereid dit verzoek persoonlijk toe te lichten.
Met vriendelijke groet,
Bestuur Stichting Code for NL
- Milo van der Linden, voorzitter Code for NL
- Johan Groenen, Code for NL
- Ivonne Jansen-Dings, Code for NL
- Boris van Hoytema, Code for NL
- Edo Plantinga, Code for NL
Mede-ondertekend door:
- Tom Kunzler, directeur a.i. Open State Foundation
- Marleen Stikker, oprichter Waag
- René Jan Veldwijk, Managing Partner Ockham Groep
- Mr. Marjan Schnetz
- Ir. Frido G.W. van Orden, Managing Partner Ockham Groep
- Brenno de Winter, onderzoeksjournalist met specialisatie in IT-beveiliging en privacy
- Jos van den Oever
- Astrid Oosenbrug (voorzitter Stichting Open Source & Overheid)
- Mathieu Paapst, directeur ICT & Recht
- Dr. Melanie R. Rieback, Co-founder/CEO Radically Open Security B.V.
- Maurice Verheesen, woordvoerder in Nederland van de Free Software Foundation Europe
- Douwe Schmidt – Tada
- Leo Hart – Enabl.ist
- Matthijs Pontier, Piratenpartij
- Josien Pieterse, directeur/oprichter Netwerk Democratie
- Maykin Media Bekker
- Larissa Zegveld, algemeen directeur Wigo4it
- Vereniging Open Nederland
- Stichting Pleio
- Bart Jeukendrup, mede-oprichter Delta10
- Aleida van Dijk, mede-oprichter Delta10
- Tony Cohlst, voorzitter Pleio
- Marie-José Hoefmans, Schluss
- Geert Booster, SourceOpen
- KeyTalk
Zet mij er maar bij als ondertekenaar. Groet!
Uitstekend initiatief. Wij ondersteunen dit volledig.
Goede brief! Wij ondersteunen dit graag!
Netwerk Democratie onderschrijft bovenstaande brief
Ik ben een voorstander van open source en transparantie in het algemeen, ik mis in dit artikel de andere kant. Er zijn geen alternatieven met alleen voordelen.
http://www.cio.com/article/2378859/open
@Ben Laarhoven: uiteraard is open source niet de oplossing voor alle problemen en zijn er ook nadelen. Uit het artikel waarnaar je linkt: “While open source software may often — and even usually — be a better choice than functionally similar proprietary offerings, it doesn’t make sense to be too dogmatic about it.” Dat is uiteraard waar. Deze brief gaat er echter over dat de overheid überhaupt de keuze heeft om open source te publiceren. Dat is nu veel te lastig en daardoor loopt de overheid kansen mis.
Goede brief! Open Source is de toekomst!
Het doel: de bevordering van (het gebruik van) open source software ondersteun ik van harte. Alleen begrijp ik niet zo goed waarom de aanscherping van de wet het gebruik van open source software zou belemmeren. Kan iemand me dat uitleggen?
Voor uitleg over de hindernissen die de Wmo opwerpt voor het publiceren van open source software (incl. de aanscherping van de algemeen-belanguitzondering), zie onze blog hierover:
delta10.nl/blog/4/juridische
Helemaal eens met bovenstaande brief. Een uitzondering zou zelfs een duidelijk signaal kunnen geven, dat open source omarmt wordt.
Wij ondersteunen het initiatief in deze brief.
Het bestuur van de Vereniging Open Nederland ondersteunt de oproep in deze brief.
Wij van stichting Pleio ondersteunen deze oproep van harte!
De overheid is op weg naar éénobjectregistratie in de Landelijke Voorziening/Registratie (Cloud). Dit betekent dat in de nabije toekomst we overstappen van lastige StUf-BG koppelingen naar API’s. Dit maakt het eenvoudiger voor leveranciers om koppelingen met elkaar te leggen.
GeoBORG omarmt deze filosofie en Common Ground gedachte.
De GeoBORG producten BAG/BGT zijn web-based en maken gebruik van open-source componenten zoals QGIS, MapGuide OS, Postgr database, Postgis Spatial Data Extension, Open Layers, Open Street Map en Linux.
Met GeoBORG faciliteren wij de communicatie (meldingen) tussen bronhouder en opdrachtnemer en plaatsen wij de BGT/BAG data (vanuit LV of export van bronhouder) op een centrale server.
Deze data is online in de cloud beschikbaar via een beheerportaal.
Wij vertellen u graag meer over de mogelijkheden.
Met vriendelijke groet,
Claudio Vinci
Salesmanager GeoBORG bv
T: 0621323523
Vanuit SourceOpen onderteken ik graag deze brief.
Met vriendelijke groet,
Geert Booster
Managing Partner bij SourceOpen
Open Source heeft voordelen, ik vind echter wel dat in deze brief een aantal zaken te simplistisch en eenzijdig worden voorgesteld:
“Open source software is van hogere kwaliteit, en verhoogt zo de kwaliteit van dienstverlening aan burgers en bedrijven”
Ik mis hier volledig de onderbouwing. Er zijn diverse objectieve onderzoeken waarin het tegendeel bewezen wordt.
“Open source stimuleert economische activiteit en marktwerking, doordat ook kleinere en innovatieve partijen gelijke kansen krijgen om voor de overheid te ontwikkelen. Ook grotere marktpartijen kunnen blijven mee-ontwikkelen voor de overheid aan open source software.”
Dit hangt niet vast aan Open Source. Ook bij closed source oplossingen die API’s open stellen kunnen zowel kleinere als grotere partijen hieraan ontwikkelen.
“Open source vermindert de afdrachten voor licenties aan buitenlandse partijen. In plaats daarvan stimuleert het de Nederlandse economie en kennisontwikkeling op het gebied van ICT.”
Hoezo alleen afdracht aan buitenlandse partijen? Er zijn diverse zeer succesvolle Nederlandse ondernemingen die kwalitatief hoogstaande closed source oplossingen aanbieden. Maar die zijn blijkbaar ook uit den boze? Of moeten die maar lijden onder het algemene standpunt?
Zoals eerder gezegd, ik ben niet tegen open source, integendeel. Het werken met closed source en licentie-afdracht is een ander verdienmodel, waarbij de kost voor de baat uitgaat. Een partij investeert om een oplossing te bouwen, waar vaak jaren aan investering aan vast zit. Die investering zit niet alleen in de ontwikkeling van de oplossing zelf, maar ook in certificeringen, koppelingen, borging van onderhoud, etc. Dat wil die partij dan op enig moment terug verdienen. Een verdienmodel wat net zo valide is als een puur op betaalde diensten gebaseerd ontwikkelingsmodel.
Wat mij betreft zit de toekomst in een hybride aanpak, waarbij op basis van een goed fundament open oplossingen met elkaar gedeeld kunnen worden. Ieder heeft daarin zijn of haar aandeel, zonder het een categorisch uit te sluiten t.o.v. het ander.
Patrick de Groot
@Patrick, goede kritische noten.
““Open source software is van hogere kwaliteit, en verhoogt zo de kwaliteit van dienstverlening aan burgers en bedrijven”
Ik mis hier volledig de onderbouwing. Er zijn diverse objectieve onderzoeken waarin het tegendeel bewezen wordt.”
Ik ken deze onderzoeken niet, dus ik ben er erg benieuwd naar! Ik denk dat dit punt vooral doelt op wat in het Gartner onderzoek als ‘nadeel’ wordt gesteld: het publiceren van open source software vraagt om goed leesbare en gestructureerde code (=hogere codekwaliteit, maar ook hogere kosten). Ik denk niet dat er altijd een directe relatie is tussen een hogere codekwaliteit en betere dienstverlening, maar ik kan me wel voorstellen dat door deze hogere kwaliteit en het gezamenlijk gebruik de kosten voor het onderhouden van software omlaag gaat. En met lagere onderhoudskosten, kan er relatief gezien weer meer geld naar functionele verbeteringen.
“Dit hangt niet vast aan Open Source. Ook bij closed source oplossingen die API’s open stellen kunnen zowel kleinere als grotere partijen hieraan ontwikkelen.”
Klopt, Open Data, Open Standaarden, Open API’s én Open Source dragen hier allemaal aan bij. Daarom is het ook zo gek dat de overheid de eerste drie dingen stimuleert, maar dat deze wet het laatste blokkeert.
“Hoezo alleen afdracht aan buitenlandse partijen? Er zijn diverse zeer succesvolle Nederlandse ondernemingen die kwalitatief hoogstaande closed source oplossingen aanbieden. Maar die zijn blijkbaar ook uit den boze? Of moeten die maar lijden onder het algemene standpunt?”
Ik denk dat dit argument inspeelt op de situatie die in sommige segmenten van overheidssoftware is ontstaan, waarbij er nauwelijks meer sprake is van een concurrerende markt doordat enkele buitenlandse partijen de volledige markt beheersen. En doordat de overheid veel zaken (standaarden, koppelvlakken) ook onnodig complex heeft gemaakt, is het ook lastig voor nieuwe partijen om toe te treden. In markten die bijna geheel gedomineerd worden door één partij, zie je vaak dat er opensource oplossingen ontstaan om dat te doorbreken (bijv. Microsoft Office vs. OpenOffice, ArcGIS vs. QGIS). Je ziet nu deze beweging ook bij overheden die in een dergelijke situatie zitten.
De toekomst zit mijn inziens ook in een hybride aanpak. Sterker nog, ik denk dat we nu al in zo’n situatie zitten. Zowel markpartijen als overheden gebruiken bij softwareontwikkeling opensource bouwbrokken al bij voorkeur ten opzichte van complete zelfbouw om de investeringen laag te houden. Alleen het gekke nu is dat marktpartijen vervolgens hun software met iedereen mogen delen en overheden dit alleen mogen delen met andere overheden, maar niet met burgers en bedrijven. Er ontstaat dus een ongelijk speelveld tussen markt en overheid, ironisch genoeg door de wet die juist een gelijk speelveld zou moeten creëeren. Het aanpassen van de wet Markt & Overheid lijkt me dan ook een no-brainer.
Vanuit KeyTalk steunen wij deze open brief.
Volgens mij gaat het er niet om of het licentietype A of B is. Het is niet de rol van de overheid om te concurreren met ondernemingen. Geen enkele ondernemer, of die nu open- of closed source software ontwikkelt gaat het kunnen waarderen als de overheid ineens een met belastinggeld gesubsidieerd alternatief op de markt gooit en je onderneming daardoor schade oploopt. Niet goed voor het bedrijf, niet goed voor innovatie, niet goed voor de economie als geheel.
Innovatieve software (ongeacht de welke licentievorm) komt prima op zijn pootjes terecht via ondernemers.
Ik steun de brief niet, de argumenten worden oneigenlijk ingezet en de essentie (dat het marktverstorend werkt) wordt niet benoemd en/of weerlegd.
Open source is prima (closed trouwens ook). Nederlandse bedrijven schaden vind ik minder prima. Maar dat is slechts mijn mening.
@Mike van Dijk Green Valley,
Ik probeer uw argumentatie te volgen, maar die gaat ofwel over iets heel anders of het is een ‘stropop argumentatie’. In elk geval ben ik het als mede-ondertekenaar helemaal eens met wat u schrijft en naar ik vermoed bijna iedereen.