Opensourcewerken is de norm bij de overheid. Het Rijk is al een paar jaar bezig met beleid, maar echt lekker komt het nog niet van de grond. Waarom gaat het zo moeizaam? Volgens Sander van der Waal, onderzoeksdirecteur Waag, zouden we, net als in verschillende andere landen, Open Source Program Offices moeten inrichten.
De overheid zou kunnen bijdragen aan open source en dat structureel mogelijk moeten maken via een fonds. | Beeld: Shutterstock
Twee jaar geleden presenteerde het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) het kabinetsstandpunt ‘Open, tenzij’. Opensourcewerken betekent dat, naast het publiceren van broncode, er samenwerkingsmodellen worden opgezet met partijen van buiten de overheid. Hierbij wordt het proces van het ontwikkelen van software transparant en zijn er mogelijkheden voor andere partijen om mee te denken, ontwerpen en ontwikkelen aan de software. Open source is op deze manier niet marktverstorend, maar zelf een markt waar allerlei, deels commerciële, partijen met elkaar samenwerken aan initiatieven.
In andere Europese landen wordt al meer werk gemaakt van open source.
Ondanks dat er allerlei stappen zijn gezet, is opensourcewerken nog lang niet de norm binnen de overheid. Berenschot bracht afgelopen najaar, in opdracht van BZK, een adviesrapport uit dat de overheid een afwegingskader en een invoeringsstrategie meegeeft. Belangrijkste hierin is dat ‘Open, tenzij’ juridisch wordt onderbouwd vanuit de Wet open overheid. Ook geeft het rapport aanbevelingen hoe opensourcewerken kan worden ingevoerd. Verschillende maatschappelijke organisaties hebben zich over het rapport gebogen, waaronder Waag, Code for NL en PublicSpaces.
Expertise bundelen
In andere Europese landen wordt al meer werk gemaakt van open source en is er meer erkenning voor, stelt Sander van der Waal. “In verschillende landen zijn Open Source Program Offices opgericht, waarin de expertise rond open source is geconcentreerd, zowel de juridische expertise als de meer praktische expertise. We moeten ook in ons land zo’n Open Source Program Office oprichten om ervoor te zorgen dat expertise binnen de Nederlandse overheid op goed niveau wordt gebracht. Dat is een van de aanbevelingen van Berenschot die wat ons betreft heel goed is.”
Fondsen inrichten
Hij wijst naar Duitsland waar het afgelopen jaar door de overheid een Sovereign Tech Fund is opgezet. Dit speciale fonds is in het leven geroepen om mensen te betalen die werken aan opensourcepakketten. “Dat is een heel interessant concept waarbij je nadenkt over hoe je afhankelijkheid van open source kunt beïnvloeden door er als overheid zelf aan bij te dragen. Het fonds investeert bijvoorbeeld in open SSH of bepaalde VPN-tools die heel populair zijn. Wat ons betreft is dat een mooie inspiratie voor onze overheid: bijdragen aan open source en dat structureel mogelijk maken via een fonds. Op die manier kun je als overheid ook invloed uitoefenen op infrastructuur waar we zelf van afhankelijk zijn.”
Onvoorspelbaarheid
Op dit moment is BZK de voortrekker in opensourcewerken. Het ministerie experimenteert bijvoorbeeld met een Europese digitale identiteitsapp, vertelt Van der Waal. “Op Pleio wordt daarover geregeld informatie gedeeld en worden er online sessies georganiseerd. Maar dat is vooralsnog meer een communicatiestrategie dan een echte manier van open werken. Dat laatste is ook best ingewikkeld, zeker voor een overheid. Wanneer je feedback en input van buiten krijgt, moet je daar wat mee. Open werken verlaagt de voorspelbaarheid van je traject. Het wordt er uiteindelijk beter van, maar kan wel langer duren. Dat verklaart voor een deel de terughoudendheid om input van buitenaf vanaf het begin mee te nemen. Maar de CoronaCheck-app-ontwikkeling heeft laten zien dat deze manier van werken leidt tot een hogere acceptatiegraad onder de bevolking. Het is dus echt tijd voor actie.”
iBestuur Magazine
Lees het hele interview met Sander van der Waal in iBestuur Magazine #45 van januari 2023. Nog geen abonnement? iBestuur Magazine is gratis voor bestuurders, beslissers en beleidsmakers binnen de publieke sector.
Open Source omarmen om het zo veel mogelijk te gebruiken is iets anders dan echt onderdeel uitmaken van een OS community. Dan investeer je, stel je medewerkers beschikbaar en neem je je verantwoordelijkheden.
Niet voor niets waarschuwt Eric Brewer, VP infrastructure bij Google dat juist dit gedrag van overheden er wel toe MOET leiden dat er belastinggeld in OS gestoken zal moeten worden in de nabije toekomst. Simpelweg omdat anders de stabiliteit van de OS componenten, die bij overheden gebruikt worden, in gevaar komt.
Dus geen overheidsmedewerkers die als community managers er voor moeten zorgen dat “communities beter samenwerken” maar investeren met eigen mensen (en niet met inhuurkrachten, hoe goed deze ook mogen zijn), geld en middelen. Pas dan neem je OS echt serieus.
Ik hoop dat deze link werkt: http://www.itpro.co.uk/development/open