Eric Wiebes gaat de chaos bij Toeslagen bedwingen. Daarna wachten hem nieuwe uitdagingen; er zijn voldoende overheidsprocessen toe aan een frisse aanpak.
Frans Weekers is niet langer staatssecretaris. De Tweede Kamer was de chaotische toestanden bij de belastingdienst beu. Teveel te laat of niet uitgekeerde toeslagen aan duizenden Nederlanders vormden de druppel die het politieke einde van deze staatssecretaris in dit kabinet betekende. In mijn ogen niet alleen een persoonlijk politiek drama, maar ook een bestuurlijk systeemdrama.
Wederom blijken beleid en uitvoering niet goed te scharnieren. Wederom verstrekt de politiek opdrachten die blijkbaar niet goed uitvoerbaar zijn. Wederom aanvaardt de uitvoering deze opdrachten, zoals een volgzame bureaucratie betaamt. Wederom zijn burgers de dupe.
Opvolger Eric Wiebes is al uit Amsterdam vertrokken naar het Binnenhof om orde op zaken te stellen. Die orde betreft vooral de chaos bij het onderdeel dat de Toeslagen verzorgt. Daar schijnen handmatig honderdduizenden mutaties te moeten worden gecontroleerd. Leuker en gemakkelijker kunnen ze dat blijkbaar niet maken. Wiebes wordt gezien als de grote fixer. Als voormalig werktuigbouwkundige wordt hij geacht het systeem weer aan de praat te krijgen. Dat gaat ongetwijfeld lukken, net zoals destijds de vastgelopen studiefinanciering weer is vlotgetrokken.
Wiebes is in het verleden consultant geweest bij McKinsey. Dat zijn mensen die getraind zijn om buiten de gebaande paden te denken. Dus als dadelijk de ergste lekken zijn gedicht en wachtlijsten zijn verholpen, hoop ik op een time-out. Een time-out om goed na te denken of we het gefixte systeem verder gaan oppoetsen, of dat we misschien wel helemaal zonder dit systeem kunnen. Want waarom zouden we de toeslagen niet fiscaliseren? Dat moet toch een hoop onnodige bureaucratie schelen, zowel aan de kant van de burger als aan de kant van de overheid. Zo is destijds ook de Dienst Omroepbijdragen in rook opgegaan. Geen apart kijk- en luistergeld innen en controleren op zwart kijken. Gewoon 1,1% meer inkomensbelasting. Zoiets moet toch met die toeslagen ook kunnen?
Als we dan toch out-of-the-box denken, zijn er niet nog meer processen binnen de overheid die voor een dergelijke oplossing in aanmerking komen? Dat scheelt een hoop gedoe, draagt bij aan een compacte overheid en de burger wordt er ook blijer van. Misschien wordt het weer eens tijd om bij de Denen op bezoek te gaan. Zoals bekend komen ideeën als basisregistraties en berichtenboxen bij hen vandaan. Laten we daarom ook eens op bezoek gaan bij MindLab, een faciliteit die overheidsbreed wordt ingezet om innovatieve oplossingen te ontwerpen. Een structurele werkwijze voor innovatief overheidsbeleid. Het zou mooi zijn als de nieuwe staatssecretaris meer innovatie in het doen en laten van de overheid weet te brengen. Dan leidt de ellende met Toeslagen toch nog tot iets positiefs. Om met Shakespeare af te sluiten: “There is no disaster that cannot become a blessing”.
Evert-Jan Mulder
