We hebben door technologische ontwikkelingen een nieuwe cultuur van werken nodig, die absoluut nog geen gemeengoed is binnen de overheid.
Het lijdt geen twijfel: het zijn spannende tijden. De internationale verhoudingen krijgen gevaarlijke kantjes. Geopolitiek staat weer in het centrum van het debat. Er zijn gewapende conflicten en hoogoplopende gevoelens van nationalisme. Bevolkingsgroepen worden tegen elkaar opgezet en ruimte en respect zijn geen centrale begrippen in het politieke discours.
En ondertussen woedt de vierde revolutie, die met digitalisering en ongekende technologische ontwikkelingen diep in de menselijke samenleving ingrijpt. Cyberwar, cyberspionage en cyberpropaganda maken onderdeel uit van de conflicten van vandaag de dag en zijn misschien zelfs een aanjager van die gespannen wereld. Ook in Nederland moeten we ons teweer stellen tegen de destructieve krachten, en dat begint met het begrijpen wat er gaande is. Wat is de betekenis van die technologische ontwikkelingen voor onze maatschappij en hoe kan een informatiesamenleving als de onze bijdragen aan het functioneren van de rechtstaat?
In de opdracht van de Digicommissaris is deze vraag impliciet belegd en met alle betrokkenen in het Nationaal Beraad en in de Studiegroep ‘Informatiesamenleving en overheid’ steeds aan de orde. De digitale infrastructuur moet worden uitgebouwd, waarbij vragen van veiligheid, big data en privacy, en de positie van de mensen in Nederland centraal staan. We zijn het er over eens dat deze aanpak overheidsbreed moet zijn en dat digitalisering van cruciale elementen als identiteit, voorzieningen, standaarden en de gegevenshuishouding van de overheid alleen in samenhang kan worden gestuurd en gefinancierd. Dat vraagt voortdurend samen optrekken en de erkenning dat ketenpartners niet zonder elkaar kunnen. De gefragmenteerde Nederlandse overheid dient zich als één overheid op te stellen en te manifesteren om te zorgen dat digitalisering en de informatiesamenleving onderdeel worden van de oplossing en niet van het probleem. Dat vraagt een nieuwe cultuur van werken, die absoluut nog geen gemeengoed is binnen de overheid. Een cultuur, die geen ruimte laat voor bureaupolitiek, een cultuur van over eigen grenzen heen kijken.
De onzekerheid in de samenleving, die zich meer en meer uit in het terugtrekken “in de eigen groep”, is begrijpelijk in deze revolutionaire tijd. Het is aan ons om de digitalisering van de overheid zo te begeleiden, dat de betrouwbaarheid van de overheid groter wordt. Veiligheid van het digitale verkeer tussen inwoner, bedrijfsleven en de overheid is essentieel. Het ondermijnen daarvan kunnen we alleen keren als we (de overheid als geheel) samenwerken. En dat doen met kennis van zaken en goed inzicht in de technologische ontwikkelingen van vandaag en morgen. Dan kan ook een bescheiden, maar noodzakelijke bijdrage worden geleverd aan het wegnemen van spanningen. Laten we op weg naar het nieuwe jaar die belofte aan elkaar doen. Hoewel ik de neiging om de autonomie van het eigen domein te beschermen begrijp, zal de drang om ons gezamenlijk sterk te maken in deze spannende tijden groter moeten zijn.
Ik wens ieder een fijne kerst en een verwachtingsvol 2017.
