Pleidooi voor Minister van Digitalisering in nieuw kabinet

In aanloop naar nieuwe verkiezingen en straks een nieuw kabinet wordt ook de discussie over de de politieke aandacht voor digitalisering weer actueel. De Taskforce-Digital-Sovereign-Europe sprak met Roel Bekkers, voorheen SG en buitengewoon hoogleraar UvL, over het belang van een minister voor Digitalisering, bij voorkeur zonder portefeuille, maar met directe aanwezigheid in het kabinetsberaad en voldoende mandaat om impact te maken. Onderstaand een verslag van het gesprek.

Digitalisering is allang geen technisch vraagstuk meer, maar raakt álle domeinen van overheid en samenleving – van financiën en veiligheid tot onderwijs en economie, stelt de Taskforce. Toch blijft het beleid op dit terrein versnipperd. Hoewel er weliswaar stappen worden gezet, groeit het digitaliseringsdomein sneller dan de overheid kan bijbenen. Daardoor dreigt een toenemende kloof tussen wat burgers en bedrijven verwachten en wat de overheid kan waarmaken.

Minister van Digitalisering

Organisatorisch zou een ministerspost de juiste zwaarte van digitalisering recht doen. Aanwezig in kabinetsberaad. Hij of zij kan een minister zonder portefeuille zijn die ondergebracht wordt bij AZ. Voor ondersteuning kan dan op vakdepartementen worden teruggevallen, zoals ook voor de EU gebeurt. Het huidig mandaat van de staatssecretaris is te beperkt. In het vorige kabinet werd veel aandacht besteed aan de verbetering van de geautomatiseerde administratieve systemen. Een visie op de rol van digitalisering in de bredere samenleving ontbreekt echter.

Digitale machtspositie

Digitalisering moet niet langer worden benaderd als een ondersteunende techniek, maar als een strategisch beleidsveld dat onze toekomstige autonomie, veiligheid en welvaart bepaalt. De overheid heeft hierbij een veel grotere digitale machtspositie dan vaak wordt beseft, bijvoorbeeld via gezamenlijke inkoop, standaardisering, en regulering van datagebruik. Die positie blijft nu grotendeels onbenut.

Afstemming strategieën

De Taskforce denkt dat een minister voor Digitalisering gebruik kan maken van bestaande kennis en structuren, zoals het CPB, CBS, WRR en de directies van vakdepartementen, maar wél met een duidelijke visie, regie en wetgevend kader. Er zou een wettelijke verankering van digitaliseringsbeleid moeten plaatsvinden, vergelijkbaar met de Comptabiliteitswet (dus met tanden! ).Daarnaast zou jaarlijkse afstemming met bestaande strategieën, zoals de Strategie Digitale Economie van EZK, de consistentie moeten waarborgen.

Digitale onafhankelijkheid

Ook waarschuwen ze voor en te grote afhankelijkheid van niet-Europese technologiebedrijven. Nederland moet investeren in Europese digitale autonomie, ook al kost dit tijd en geld. De politiek wordt opgeroepen hier duidelijke keuzes in te maken, ook als die op korte termijn lastig zijn uit te leggen.

Een Rijksbrede cloudstrategie, verdere opbouw van digitale competenties binnen het ambtelijk apparaat (zoals via RADIO), en het terugdringen van externe inhuur worden als noodzakelijke stappen genoemd.

Tot slot benadrukt de Taskforce dat digitalisering abstract lijkt, maar in werkelijkheid ieder aspect van het dagelijks leven beïnvloedt. Juist daarom is heldere communicatie van belang. Een minister van Digitalisering kan zorgen voor richting, focus en zichtbare resultaten, mits politiek gedragen, professioneel bemenst en stevig verankerd in het hart van het kabinet.