Pleio: verzamelaar of verbinder?

Door overheidsbrede oplossingen als Pleio verandert onze kijk op hoe de ICT van de overheid eruit kan zien. Dat roept echter ook vragen op. Hebben we straks nog maar één monolithisch overheidssysteem, of ziet de toekomst er toch anders uit? Het is de oude vraag: centraal of decentraal?

Pleio blijft groeien. Rond de 60.000 mensen hebben ondertussen een account en zij hebben bijna 6000 groepen en 700 sites opgericht. Ook bestuurlijk komt Pleio steeds hoger op de agenda te staan, bij gemeenten en provincies, bij ministeries en uitvoeringsorganisaties en vooral ook bij samenwerkverbanden daar weer tussen. Zo heeft onlangs de Manifestgroep na evaluatie besloten om verder te gaan met Pleio.

Dit proces zal de komende tijd verder doorgaan. Dat heeft an sich niks te maken met Pleio, maar meer met de ontwikkeling van de overheid. Er is nu eenmaal een platform nodig voor samenwerking tussen ambtenaren en overheidsorganisaties. Dat kan elk platform zijn, maar Pleio is momenteel het enige platform dat overheidsbreed toegankelijk is en geaccepteerd wordt. Dan is het logischer om daar op voort te bouwen, zo redeneert menig bestuurder.

Alles in één systeem?

Voor mensen die wat verder de toekomst in kijken roept dat een volgende vraag op: Wordt Pleio in de toekomst dan een monolithische ‘oplossing voor alles’? Er zijn mensen die bang zijn dat er straks nog maar één werkomgeving is voor alle ambtenaren en dat alles verplicht in één systeem moet. Om overheidsbreed te kunnen samenwerken en uitwisselen moet je toch op één systeem zitten? Kijk maar naar Facebook!

Ik denk niet dat de toekomst is aan supersystemen en nieuwe walled gardens. Zelfs Facebook kiest voor een bepaald niveau van openheid: via de OpenGraph bieden ze ruimte aan andere bedrijven om hun creativiteit toe te voegen aan het eigen systeem. Zonder innovatie van buiten kan niemand overleven, zeker de overheid niet. De toekomst zit in ecosystemen, in verbindingen leggen en voortbouwen op elkaar.

‘Pleio’ is een middel

Laten we even teruggaan naar de aanleiding om Pleio op te richten. Waartoe is Pleio op aarde? Wat waren de doelen ook alweer? Het antwoord is drieledig:

• Verbinden: de netwerksamenleving vraagt om een overheid die met elkaar en met de buitenwereld kan samenwerken en kennis kan uitwisselen en er is een platform of infrastructuur nodig om dat mogelijk te maken;
• Besparen: 900 overheidsorganisaties richten nu zelf intranetten en andere werkomgevingen in. Dat belemmert niet alleen de samenwerking, maar we zijn dus ook 900 maal hetzelfde aan het doen. Dat kan aanzienlijk goedkoper;
• Beveiligen: ambtenaren en bestuurders die willen samenwerken of documenten willen uitwisselen kiezen daarvoor vaak Amerikaanse oplossingen, terwijl we willen dat overheidsinformatie in eigen handen blijft en opgeslagen in Nederland.

Dat zijn de doelstellingen. De vraag is hoe we die gaan bereiken. Dit zijn geen ‘bewegende doelen’. Die doelen staan vast. Het is de weg er naar toe die in beweging is. Hoe moet het middel ‘Pleio’ zich ontwikkelen om die doelen te bereiken, wetende dat de overheid, de techniek en de markt steeds veranderen? Een monolithisch Pleio is niet het antwoord op die vraag.

Van gedistribueerd naar centraal

Vrij naar William Gibson zeg ik: “The future will be distributed.” E-mail is nog steeds een prachtig voorbeeld van distributed computing. Iedereen kan vanaf verschillende computers en ondanks verschillende softwareprogramma’s informatie uitwisselen dankzij de afspraken die zijn gemaakt over de protocollen. Behalve het netwerk (internet) vormen deze open standaarden de infrastructuur voor deze vorm van online samenwerking.

Alleen is e-mail natuurlijk niet echt samenwerking. Je kunt berichten en documenten uitwisselen tussen twee personen, maar niet samenwerken aan één document of anderen daar inzicht in geven. Dat is de kracht van de 2.0-applicaties die de afgelopen tien jaar zijn ontstaan: Door de informatie op een centrale plek online te zetten, krijgen meerdere personen toegang en kunnen ze bijdragen aan een gezamenlijk resultaat. Centraal dus. Op één plek.

Van centraal naar samengesteld

Die manier van werken heeft voordelen, maar brengt ook weer nieuwe belemmeringen en risico’s met zich mee. Dergelijke centrale omgevingen in de cloud vragen om een andere beveiliging, maar roepen ook de vraag op hoe vervolgens de verbinding wordt gelegd met weer andere online systemen. Om te besparen en dubbel werk te voorkomen kan er heel wat worden samengevoegd (zie ook de Compacte Rijksdienst), maar de toekomstige i-omgeving van de overheid zal nooit één systeem worden.

De uitdaging is dan ook om een omgeving samen te stellen vanuit verschillende bouwstenen, net als Facebook met OpenGraph. Dat kunnen bouwstenen zijn met nieuwe functionaliteiten die aan Pleio worden toegevoegd (op dit moment Moodle bijvoorbeeld), maar ook functionaliteiten die worden beheerd door andere overheidsorganisaties of bedrijven. Op die manier kan een ecosysteem ontstaan rond Pleio en verbinding worden gelegd met bestaande systemen en voorzieningen.

Van samengesteld naar gedistribueerd?

Pleio is daarmee niet alleen een platform voor de verbinding van mensen om samen te werken, maar ook een platform voor de verbinding van functionaliteiten en voorzieningen. Pleio wordt als het ware samengesteld uit bouwstenen van elders. Dat is een mooi beeld en daar zijn we ook al mee bezig. We moeten geen dubbel werk doen, maar kunnen wel specialiseren. Niet ieder z’n eigen oplossing, maar wel verschillende systemen die naast elkaar bestaan en elkaar versterken.

De rol van Pleio kan dan zijn om die verbindingen te leggen, een netwerk voor mensen die actief zijn voor de publieke zaak, maar ook een infrastructuur tussen applicaties en functionaliteiten die samen de i-overheid maken. Op die manier ontstaat opnieuw een gedistribueerd systeem, waarbij applicaties via open standaarden met elkaar kunnen samenwerken en uitwisselen. Wat mij betreft is de toekomst van Pleio gedistribueerd. Pleio, de verbinder.