De Raad van Europa is bezorgd over de politieke cultuur in Nederland. Om een nieuwe Toeslagenaffaire te voorkomen zijn hervormingen nodig in wetgeving, uitvoering en rechtspraak. Ook de lokale democratie staat onder druk. De financiële problemen zijn groot, de vele samenwerkingsverbanden roepen vragen op over de verantwoording.
Beeld: Raad van Europa
In een nog vertrouwelijk rapport over de democratie en de rechtstaat in Nederland, dat is ingezien door RTL Nieuws en Trouw, worden naar aanleiding van de Toeslagenaffaire harde noten gekraakt over een politieke en ambtelijke cultuur waarin informatie werd achtergehouden en Kamerleden in hun werk gehinderd worden door coalitiedwang. Deze bestuurlijke houding moet veranderen, stelt de Raad: “Het zou als acceptabel en eigenlijk als normaal moeten worden gezien dat Kamerleden van coalitiepartijen het parlement als instituut vertegenwoordigen en dat het deelnemen aan parlementaire controle geen daad van deloyaliteit is.”
De Raad van Europa is ook kritisch over het functioneren van de Tweede Kamer zelf. Die zou als medewetgever bij het opstellen van de wet over het toeslagenstelsel onvoldoende hebben gelet op de basisprincipes van behoorlijk bestuur, zoals redelijkheid en billijkheid.
Lokale democratie onder druk
De Raad van Europa is ook bezorgd over de lokale democratie in Nederland. De financiële middelen zijn niet in overeenstemming met de (additionele) taken die gemeenten moeten uitvoeren sinds de decentralisaties, met name in het sociaal domein’, schrijft de Raad van Europa, doelend op de decentralisaties van jeugd, zorg en werk in 2015 en de tekorten in het sociaal domein. Om die tekorten te compenseren komt er een incidenteel bedrag, maar er zijn nog geen afspraken voor de langere termijn.
Verder roept de opkomst van een nieuwe overheidslaag tussen gemeenten en provincies in, in de vorm van regionale samenwerking, vragen bij de Raad op over democratische controle en verantwoording. Nederlandse gemeenteraadsleden ervaren een gebrek aan controle hierop, die moet worden verholpen door een wetswijziging, maar er bestaat scepsis over de effectiviteit daarvan.
