Reinventing Government, opnieuw…
Begin jaren ’90 verscheen het boek Reinventing Government, over hoe de ondernemersgeest (entrepreneurial spirit) de publieke sector kon transformeren. Hoewel het ook kritiek kreeg, geldt het voor bestuurskundigen nog steeds als klassieker. Het boek bracht een denkomslag teweeg over hoe de overheid anders georganiseerd kan worden, met efficiency als uitgangspunt. Nu, ruim dertig jaar later, is het hoog tijd voor een volgende denkomslag. Niet vanuit ondernemersgeest, maar vanuit digitalisering.
We leven in een tijd waarin technologie en data zich exponentieel ontwikkelen, de samenleving digitaliseert en geopolitieke spanningen druk zetten op onze digitale autonomie. Deze ontwikkelingen botsen met de bestaande structuren van de overheid die het tempo vaak niet aankunnen. Daardoor groeit het gat met de buitenwereld en lukt het de overheid onvoldoende om digitale innovaties of iets als gegevensdeling te omarmen, zowel in de uitvoering als in de wetgeving.
De wens om als overheid wendbaar en responsief te zijn wordt gesmoord door een rugzak vol ballast. De verwevenheid van informatiestromen, systemen, belangen, afhankelijkheden, verouderde structuren en ingesleten routines vormt een Gordiaanse knoop. En net als Alexander de Grote zullen we die moeten doorhakken, door afscheid te nemen van oude structuren en radicaal ruimte te maken voor het nieuwe. Niet optimaliseren wat niet meer werkt, maar opnieuw beginnen waar dat nodig is.
Deze conclusie wordt steeds vaker getrokken. Arre Zuurmond pleit in zijn boek Dwars door de Orde voor een paradigmaverschuiving en disruptieve transformatie van de overheid. Het initiatief Herprogrammeer de Overheid probeert dit te realiseren door vanuit de techsector een helpende hand te bieden. Maar met of zonder die hand is het de vraag of de overheid zichzelf wel aan de haren uit het moeras kan trekken.
Het is dan ook geen gemakkelijke opgave. Ondanks toenemende aandacht voor de impact van digitalisering ontbreekt een brandend platform om de inertie binnen de overheid te doorbreken. Het beeld is dat we het momenteel best goed doen, en dat is ook zo. Maar we kampen ook met een remmende voorsprong waardoor er te weinig oog is voor wat de toekomst vraagt. Visies zoals die van Zuurmond worden dan ook positief ontvangen, maar in de onderstroom is het vooral “meestribbelen”.
Toch is het onontkoombaar dat de overheid de komende jaren fundamenteel zal moeten veranderen en zich moet heruitvinden om aansluiting te houden met de samenleving. En het beste moment om daarmee te beginnen is nu.
Lees ook:
