Ruimtelijke dienstverlening vanuit het perspectief van de burger

Vijfentwintig jaar geleden begon een zoektocht naar ruimtelijke dienstverlening vanuit het perspectief van de burger. Op een conferentie over AI en digital twinning in het provinciehuis van Utrecht blijkt overheden, bedrijven en onderzoekers samen al dicht in de buurt van die dienstverlening komen.

Digital twinning

Een jaar of 25 geleden mocht mijn projectteam van Framfab/LostBoys de eerste versie van www.overheid.nl bouwen in opdracht van BZK en het net opgerichte ICTU. De site werd na wat migratieproblemen opgeleverd en wat opviel was dat iedereen blij was, behalve wij, als de technische bouwers. Naar de bescheiden mening van mijn collega’s kon de burger er niks mee, want je kreeg meer dan 500 juridische hits met het woord ‘water’ of ‘kunstwerk’ als je ‘steiger’ ingevuld had.  De inwoner wist dus nog  steeds niet wat deze mocht doen en wat deze niet mocht doen met zijn of haar steiger.

Die dag in 2001 begon een zoektocht naar ruimtelijke dienstverlening door de overheid vanuit het perspectief van de burger.  ‘Ik wil iets doen en waar in dit overvolle land zou ik dat met het minste gedoe kunnen uitvoeren?’ Dat was het doel dat we ons gesteld hadden. Op 20 februari 2025 mochten we voor gedeputeerden André van Schie en Huib van Essen een conferentie over AI en digital twinning in het provinciehuis van Utrecht organiseren. Inmiddels lijken we al dicht in de buurt van die dienstverlening te komen. Digital Twinning is natuurlijk een hypewoord, maar collega’s zijn het er over eens dat ‘een integraal situationeel beeld van een te ontwikkelen gebied waar je met indicatoren een simulatie kunt maken van de beleidseffecten’ wat lastiger uitspreekt. En met regel-gebaseerde AI waren we al best ver in de slipstream van de het DSO-stelsel omgevingswet, de risicokaart en het landelijk crisissysteem LCMS.

Samenwerkingsagenda

Wat ook bijzonder was, en minstens zo ingewikkeld, was het feit dat tien gemeentes in de Provincie Utrecht op die dag met wat nuances de intentie ondersteunden van een ‘samenwerkingsagenda digitale transitie’. In het licht van Trump en Musk heeft digitalisering de aandacht. En dan is Nederland natuurlijk zo’n dorpje als in Asterix en Obelix, maar wél misschien met een potentiële toverdrank voor de digitale soevereiniteit, en die heet Geografische data! Deze gemeenten voelden dat er iets met die data moest gebeuren en dat we bij het gebrek aan miljarden van Google het moeten hebben van slim samenwerken. De Wethouders en ambtenaren spraken af dat we van elkaar gaan leren op grond van de vele projecten en ruimtelijke opgaven die in de regio voorkomen. En dan ligt het voor de hand dat een nieuwbouwproject in Veenendaal leert van een soortgelijk project in Amersfoort en dat Nieuwegein over de schouder meekijkt over hoe je die digital twin technologie vervolgens in de processen borgt. Naast gemeenten waren bedrijfsleven en kennisinstellingen nadrukkelijk uitgenodigd in dit samenwerkingsverband met de naam Zicht Op Utrecht. Ruimtelijke dienstverlening aan de burger lukt alleen met de bereidheid om standaarden van Geonovum ook echt samen toe te passen en daar heb je elkaar hard bij nodig.

ZOUT3D

Ook was er de launch van ZichtOpUtrecht ( ZOUT3D)  op het platform van Netherlands3D (in samenwerking met Netherlands3D) en alleen al van de combinatie van rekenmodulen en visualisatieplatforms werd iedereen blij. Je kunt dan een set van indicatoren over bijvoorbeeld ‘gezond wonen’ provincie-breed afstemmen zonder dat er vier verschillende hittestress-modellen naast elkaar gaan bestaan!

Simcity

Op onze conferentie waren vele voorbeelden van slimme combinaties van kaartlagen te zien, die de overheid ondersteunen. Zo waren er  SAIL2025, MHS electrisch transport over water, Healthy Heidelberglaan over fijnstof, het 3D ondergrondmodel Utrecht, en de daken-optopper. In de nabije toekomst hopen we als overheid ook AI voor in de ruimtelijke opgave verder uit te bouwen. Chatbots voor de omgevingswet helpen inmiddels al wel goed voor bij het navigeren door inwoners van het tekstuele doolhof van de juridische teksten ( met dank aan Friesland). Het échte genAI-werk om te helpen bij ruimtelijke uitdagingen zoals de netcongestie of  een kanskaart zonneweiden komt nu in beeld. Dat heet nog onderzoek en dat doen we samen met de Hogeschool Utrecht.

Op basis van 13 jaar IMRO gecodeerde  www.ruimtelijkeplannen.nl zijn we nu bijvoorbeeld in staat om multi-modale pré-training te doen van een Large Language model. Zo’n vectorspace leer je dan om de term ‘geluidscontour’ te zien als polygon, als juridische tekst én als GML code. We hebben een juridisch correct en reproduceerbaar antwoord uit de AI nodig en dát is nu alleen nog in Nederland mogelijk.

We gaan in Utrecht nu verder werken aan een uitvoeringsagenda. Uit betrouwbare bron weet ik dat er gewerkt wordt aan een nieuw innovatieprogramma zoals Ruimte voor Geo Informatie. Wie weet of burgers, gemeenten en provincies elkaar in de wereld van Simcity toch nog gaan tegenkomen!