Rijkswaterstaat implementeert een nieuw ICT-platform voor gebruik in de verkeerscentrales en langs de weg. In 2011 voorzien in een budget van 34 miljoen euro, maar inmiddels verdrievoudigd. En niet zoals gepland eind 2018, maar eind 2023 gereed. Binnenkort wordt Charm door het Adviescollege ICT-toetsing (voorheen BIT) doorgelicht. iBestuur sprak met programmamanager Olivier Overbeke.
Olivier Overbeke is sinds eind 2018 verantwoordelijk voor het programma Charm. | beeld: RWS
Apart van elkaar schakelen verkeersleiders in zes centrales dagelijks tussen tientallen losstaande systemen om de ellende op de snelwegen te beperken. Dat kan zo niet langer, werd tien jaar geleden besloten. Er moest één groot systeem komen. Dat ene grote systeem is het programma ‘Common Highways Agency Rijkswaterstaat Model’, oftewel Charm. iBestuur sprak met programmamanager Olivier Overbeke, sinds eind 2018 verantwoordelijk voor het programma. Het Traffic Management System, genaamd DYNAC, gaat straks door circa 250 wegverkeersleiders in Helmond, Utrecht, Wolfheze, Velsen en Rhoon, ruim 300 weginspecteurs en de adviseurs verkeersmanagement gebruikt worden .
Andere tijd
Het Adviescollege ICT-toetsing (voorheen BIT) doet momenteel onderzoek naar Charm, na recent al door CIO Rijk op de pijnbank te zijn gelegd. Overbeke vindt het enerzijds prettig om deskundig advies te krijgen, anderzijds kan hij niet zoveel met de kritiek die voornamelijk het gevolg is van verkeerde inschattingen van voor zijn tijd: “Na zes jaar is er in elk project ellende boven water te trekken, maar het is wat het is. We hebben inmiddels een grote omschakeling gemaakt. Het programma is veel beter beheersbaar door de genomen maatregelen. Die kosten echter tijd.”
Het doel was destijds om veel applicaties te vervangen in één groot project, zo pakt niemand dat nog aan.
“Wat ik bij alle toetsen vertel en ook het AC-ICT zal vertellen is dat het project uit een compleet andere tijd stamt”, vervolgt Overbeke. “Het is begonnen met het doel om veel applicaties te vervangen in één groot project. Zo pakt niemand dat tegenwoordig nog aan. Idem dito voor de watervalmethode waarin je fase na fase werkt. We werken nu veel meer agile met gezamenlijke sprints. Zo zijn er meerdere redenen waarom inschatting van tijd en kosten niet realistisch waren, maar het belangrijkste is dat we uiteindelijk een kwalitatief goed product implementeren dat het verkeersmanagement echt verder helpt. Een project als dit wordt gewogen op tijd, scope en kwaliteit. En ja, de scope is te groot genomen, de tijd te krap gepland. Maar je kunt dat niet afwentelen op het resultaat, dan is de weggebruiker de dupe.”
Hogere kosten
In de laatste jaarrapportage bedrijfsvoering Rijk (2021) staat dat de totale kosten voor Charm van 34 naar 110 miljoen euro oplopen; voor hardware, software en dataverbindingen van 25 naar 68 miljoen euro. Overbeke: “De oorspronkelijke raming bevatte de software, maar de scope is uitgebreid met implementatie door de leverancier. En de kwetsbaarheid is veel groter met één landelijk systeem, want bij uitval zouden alle verkeerscentrales stilliggen. Daarom is het redundant opgezet in het overheidsdatacenter.”
Zo’n grote verandering vraagt veel werk om alle collega’s hierin goed mee te nemen.
Een tweede post met een veel hoger budget dan voorzien is die voor personeel: intern van ruim 5 naar 32 miljoen, extern van 1 naar 5 miljoen. Overbeeke: “De feitelijke projectduur is drie keer zo lang dus dat verdrievoudigt de personeelskosten. Bovendien vergt zo’n grote verandering veel werk om alle collega’s hierin goed mee te nemen. Een flink projectteam begeleidt gebruikers en legt nieuwe procedures vast.” In totaal werken zo’n 40 mensen in Charm, inclusief parttimers plus specialisten daaromheen.
Draaistoelinterface
In een ‘herijking’ is besloten dat het hele systeem eerst wordt gebouwd voor één verkeerscentrale in plaats van elk onderdeel in een rondje voor zes centrales te testen en te implementeren. Rijkswaterstaat maakt eerst de ontwikkeling en configuratie af, en focust vervolgens op het uitrollen van het totaal. Het eerste deel van het platform wordt al in alle verkeerscentrales gebruikt, het tweede volgt binnenkort na een serie testen in één centrale, het derde in 2023, daarna implementatie van twee en drie in de andere centrales.
Dan zal het verkeersmanagement aanzienlijk efficiënter zijn. Een verkeersleider verdeelt nu de aandacht over een batterij aan schermen naast elkaar; van camera-applicatie tot aan toeritdosering, 50 stuks in totaal. Overbeke: “We noemen dat gekscherend draaistoelinterface. Gescheiden regiosystemen leiden bovendien tot enorm veel belverkeer, wel 240.000 telefoontjes per jaar. Terwijl de verkeersleiders op het verkeer moeten letten en bij incidenten snel moeten ingrijpen in plaats van aan de telefoon te zitten. Daarnaast is een aantal applicaties sterk verouderd en is het steeds drukker op de weg, waardoor vernieuwing sowieso nodig was.”
Verbeteringen met DYNAC
Een voorbeeld van een verbetering: het algoritme om weginspecteurs zo efficiënt mogelijk naar kritieke punten in het wegennet te sturen komt in DYNAC. De aanrijtijd voor inspecteurs neemt daardoor af en dat is veiliger voor weggebruikers en komt de doorstroming ten goede. Het bedienen van de camera’s en het schouwen van de spitsstroken is al naar DYNAC overgebracht. “De eerste bonus is dat ze camera’s van andere regio’s kunnen bedienen. De verkeersleider in Rhoon kan bij een euvel bij de Moerdijkbrug zelf direct kijken en handelen, voorheen moest zij naar Helmond bellen.”
Ook de aansturing van de digitale informatieborden boven en langs de weg komt in DYNAC, net als de automatische filebewaking met snelheidsbepaling en andere sturingsmiddelen als toeritdosering.
Meer data
Daarnaar gevraagd ziet Overbeke niet zozeer een rol voor Charm in het recent aangekondigde rekeningrijden. “Ik denk dat de rol voor de wegverkeersleider daarbij beperkt is. Wel zie je voertuigcommunicatie opkomen, smart mobility. Ik weet zeker dat de verkeerscentrales daar straks met Charm beter op kunnen aansluiten. Een voorbeeld: voertuigen gaan straks ook – geanonimiseerd – data doorgeven tijdens de ritten. Dan kun je inregelen dat vroege signalen van ongelukken door afgegane airbags, met de locatiegegevens snel in ons systeem terechtkomen. De communicatie tussen voertuigen, wegen en verkeersleiding zal steeds intensiever worden en data in het algemeen winnen terrein. Je kunt ook denken aan signalen uit meer externe bronnen als Twitter. Als er genoeg mensen melden dat er op de A4 een ongeluk is gebeurd, kan dat in ons systeem een melding ‘onbevestigd incident’ opleveren.”
Kortom, enthousiasme bij Overbeke in een lang en lastig traject. “Die zes verkeerscentrales vallen niet zo op, maar het is echt fantastisch wat daar gebeurt. Voor de verkeerveiligheid van ons allemaal.”
Dit artikel is gepubliceerd in iBestuur Magazine #44 van oktober 2022
