Samen Digitaal in de Ondergrond

Partijen die werkzaam zijn in de ondergrond staan voor flinke uitdagingen. Kabels, leidingen, boomwortels, waterberging, ondergrondse afvalcontainers en andere functies vechten om een plek in de bodem. Als deze werkzaamheden afzonderlijk worden uitgevoerd, veroorzaakt dat veel drukte in de ondergrond. Met als resultaat enorme hinder voor de omgeving, financiële tegenvallers, een vergrote kans op graafschade en een gemiste kans voor een goede ondergrondse ordening.

“De grootste waarde van de samenwerking is het netwerk dat is ontstaan tussen de verschillende bedrijven,” zegt Derk-Jan Raven, kwaliteitscoördinator en convenantmanager bij de gemeente Rotterdam. “Inmiddels zijn we overgaan tot de tweede fase van het convenant, waarbij korte termijn doelen zich richten op assetvervanging en lange termijn doelen op energietransitie en klimaatadaptatie.”

Digitaal ecosysteem

Afgelopen november gaf het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de opdracht aan het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) om door te gaan met fase twee van het project Samen Digitaal. Het COB-netwerk werkt aan een digitaal ecosysteem waarbij partijen ieder vanuit hun eigen tools op ieder moment de beschikbare informatie over de ondergrond kunnen raadplegen en ontsluiten.

In fase één van Samen Digitaal, onderzocht het Convenant Samenwerken in de buitenruimte of de FAIR-principes (Findable, Accessible, Interoperable & Reusable) zich leende voor het ontwikkelen van een duurzame werkwijze om slimmer data te delen. Door het toepassen van deze principes wordt het mogelijk om verschillende databronnen aan elkaar te koppelen. Het doel van efficiëntere gegevensuitwisseling is de onderhoudswerkzaamheden beter te kunnen plannen, zegt Roy van der Knaap, Coördinator Samenwerkingsverbanden bij Evides. Door het toepassen van de FAIR- principes blijven de deelnemende partijen federatief en autonoom over hun eigen IT omgeving, maar zijn ze wel in staat om de samenwerking tot stand te brengen. “Het Grenzeloos Datalandschap faciliteert de gegevensuitwisseling tussen verschillende bronsystemen.”

GDL fungeert als een onafhankelijke partij. Dat is belangrijk, meent Bart Wijnen, Convenant manager bij Stedin: “Door de enorme verscheidenheid in overlap tussen gemeenten, nutspartijen, waterschappen, warmtebedrijven etc., zijn er veel verschillende samenwerkingscombinaties. Dit maakt een landelijke standaard in gegevensuitwisseling cruciaal om een werkbare en onderhoudbare situatie te krijgen. Daarbij is de onafhankelijke en objectieve blik van GDL een absolute meerwaarde om partijen tot elkaar te brengen.”

Real-time datasets

Met behulp van een metadata tussenlaag en een connector kunnen de real-time datasets (de planningsdata) van de deelnemers ingezien worden binnen het eigen systeem. Deze manier van samenwerken heeft in een pilot (2020-2021) al tastbare resultaten opgeleverd, waarbij werkzaamheden van Evides, gemeente Rotterdam en Hoogheemraadschap Schieland succesvol werden gecombineerd.

Samen Digitaal-Community

Rudi Zoet, projectleider van Samen Digitaal bij het Centrum Ondergronds Bouwen (COB) heeft, als onderdeel van de Kennisarena kabels en leidingen, de ‘Samen Digitaal-Community’ opgericht, specifiek gericht op het uitwisselen van plandata voor werken in de ondergrond. “Doel is om een digitaal ecosysteem te creëren waarin assetbeheersystemen, samenwerkingsapplicaties en databronnen met elkaar in verbinding worden gebracht,” vertelt Zoet. Rotterdam fungeert als pilot, waarbij de focus ligt op het opschalen van het project naar een landelijke toepassing. Hiervoor hebben we ook een link gelegd met de CityDeal Openbare Ruimte en de stichting Mijn Aansluiting.”

De uitdaging is ervoor te zorgen dat het bij de start niet meteen te complex wordt neergezet, meent Zoet. “Allereerst willen we op een laagdrempelige wijze plandata met elkaar uitwisselen. In de toekomst kunnen andere gebruikstoepassingen en bijbehorende gegevens worden toegevoegd, maar dit vergt vergaande afspraken en kaders op landelijk niveau. Het Grenzeloos Datalandschap is voor ons een belangrijk factor in het realiseren van gestandaardiseerde gegevensuitwisseling.”

Opschalen

In de toekomst zal het succes van dit initiatief niet alleen worden gemeten aan de hand van technologische implementatie, maar ook aan de mate waarin het een verandering teweegbrengt in houding en cultuur bij organisaties. Het COB streeft naar een efficiëntere en duurzamere samenwerking in communities. In het SidO project gaat het daarbij om inrichting van de ondergrond. Het GDL werkt ondertussen, ingegeven door de dataspace-initiatieven vanuit Europa, aan een generieke en herhaalbare manier van data delen die gebruikt kan worden binnen de verschillende communities.