Jonathan Reichental zit tot over zijn oren in de smart city beweging en is ervan overtuigd dat de smart city beweging de komende jaren sterk in kracht zal toenemen. Hij publiceerde onder meer het boekje ‘Smart city for dummies’. Reichental bezocht smart city’s in vele landen, kijkt kritisch naar het verschijnsel, maar steekt zijn enthousiasme erover niet onder stoelen of banken.
Jonathan Reichental | Beeld: Jonathanreichental.com
Jonathan Reichentals carrière laat zich niet eenvoudig in een paar woorden vatten. Hij is oprichter van advies-, investerings- en opleidingsbureau Human Future, was CTO bij de City of Palo Alto, doceert aan meerdere Amerikaanse universiteiten en is een veelgevraagd spreker.
Was het oorspronkelijke concept van IBM, met consolidatie en integratie van alle data van de stad op een groot, centraal platform, in technologisch opzicht valide?
‘IBM is natuurlijk een technologiebedrijf, deed destijds veel overnames in de softwarewereld en bewoog weg van de hardware. Het zag daarbij een enorme kans in de markt van de steden. Uiteindelijk mislukte de move richting deze markt volkomen. Ook Cisco lukte het niet. Het idee van een smart city platform is aardig, maar zeer gecompliceerd en prijzig. En dan nog de politiek: hoe worden gemeentelijke instellingen het eens over het gebruik van het platform? Dan heb ik het nog niet eens over een issue als datakwaliteit.
Het grote voorbeeldproject was Rio de Janeiro, waar het initiatief nauwelijks voorbij de conceptfase kwam. In China heb ik veel smart city’s bezocht, waar ik steevast een rondleiding in wat je zou kunnen noemen mission control centers kreeg. Het bleek elke keer weer dat de prachtige schermen die ik zag niet meer waren dan plaatjes en filmpjes. Dat werd door mijn gastheren ook altijd met zoveel woorden toegegeven.
Toen ik zelf CTO van Palo Alto was, ontdekte ik dat een gemeentelijke organisatie uit zeer veel verschillende diensten bestaat, die deels los van elkaar opereren. Daardoor zag ik in dat het idee van centrale command & control nooit zou kunnen werken.’
Hoe is het denken over de smart city sindsdien geëvolueerd?
‘Voor de pandemie reisde ik de wereld rond en zag overal hoe smart city initiatieven zich ontwikkelden. Steden hebben vergelijkbare uitdagingen: afvalverwerking, veiligheid, mobiliteit, digitalisering, watermanagement… Aan de andere kant verschillen de behoeften van steden sterk en hebben ze verschillende culturen. Je kunt Johannesburg niet zomaar vergelijken met Berlijn.’
‘De smart city beweging, zoals ik het noem, is nog maar net begonnen, daar ben ik van overtuigd. Steden ontwikkelen zich langzaam en het begrip van wat een smart city is, is langzaam gegroeid. Het heeft even geduurd, maar nu is de volwassenheid flink toegenomen.
De bekende voorlopers zoals Barcelona en Seoul zijn echt uitzonderingen. De ‘grote massa’ van de steden was niet aangehaakt, maar begint nu interesse te tonen en in beweging te komen. Het momentum van de smart city beweging is nu.’
Het gaat niet meer om toekomstbeelden met vliegende auto’s, maar om het oplossen van dagelijkse problemen in steden.
‘De hedendaagse benadering van de smart city is pragmatischer dan de principiële benadering uit de eerste jaren. Leiders hebben duidelijk meer kennis en praten op een meer doordachte manier over smart city. Het gaat niet meer om toekomstbeelden met vliegende auto’s, maar om het oplossen van dagelijkse problemen in steden. Een proces als het aanvragen van een rijbewijs moet makkelijk en digitaal verlopen.
Verder zie ik dat de concepten ‘smart’ en ‘duurzaam’ in elkaar beginnen over te lopen. Smart city’s draaien steeds meer om zowel digitalisering en duurzaamheid. Ik praat zelf tegenwoordig vooral over ‘smart and sustainable communities’, in plaats van smart city’s.’
CIO’s van steden lijken zich zeer bewust te zijn van de noodzaak van stakeholder management. Hoe heeft het denken hierover zich ontwikkeld?
‘Communicatie, delen van informatie en in gesprek gaan met burgers en andere stakeholders is veel hoger op de agenda gekomen. Niet alle stedelijke organisaties waren daaraan gewend, maar zeker jongeren eisen betrokkenheid. Zonder stakeholder management plan je voor mislukking, zeg ik altijd.’
Stakeholders zijn niet altijd even tech savvy. Hoe moeten CIO’s daarmee omgaan?
‘Gebrek aan kennis is inderdaad een enorme uitdaging! Beslissers hebben bijvoorbeeld niet altijd in de gaten hoeveel waarde in data besloten ligt. Het vraagt veel uitleg om dit duidelijk te maken en vervolgens aan te geven wat er moet gebeuren om de waarde te ontginnen. Soms wordt dit opeens duidelijk, als ambtenaren voor elke vraag uit de gemeenteraad over een trend een onderzoek moeten doen. De data is er dan wel, maar de inzichten nog niet.’
Steden beschikken over het algemeen niet over enorme budgetten en zien zich met steeds meer taken en een groeiende bevolking geconfronteerd. Hoe gaan CIO’s en CDO’s in de regel om met de stijgende vraag naar digitale services?
‘IBM en Cisco zagen destijds een hoop geld, maar de omvang van stedelijke organisaties en het aantal processen dat ze uitvoeren, zijn enorm. Dit vraagt om creatieve manieren van budgetteren. Vroeger deden steden alles zelf. Nu zie je steeds meer publiek-private samenwerkingen tussen steden, bedrijven, universiteiten en zo verder. Soms is implementatie van technologieën, zoals 5G, überhaupt geen overheidstaak. Het is dan meer aan de overheid de implementatie te versnellen en te faciliteren.’
Niets houdt lokale overheden tegen om samen investeringen te doen.
‘In Palo Alto had de gemeente een nieuw kaartverkoopsysteem nodig voor het gemeentelijke theater. Moderne oplossingen daarvoor zijn vaak cloud-gebaseerd, zodat geen investeringen meer nodig zijn. Cloud is voor overheden een fantastische ontwikkeling.
Bovendien kon de gemeente Palo Alto het verkoopsysteem gratis krijgen, in ruil voor een klein percentage van de opbrengst van de kaartverkoop voor de leverancier. Het is een voorbeeld van hoe het denken over procurement is veranderd.’
‘Het vergaren van kapitaal voor investeringen kan tegenwoordig op meer manieren. Ik noemde al publiek-private samenwerking. De EU is goed in het beschikbaar stellen van kapitaal voor investeringen in regio’s en steden. Ook de Amerikaanse federale overheid doet dat. Neem het ministerie van Transport, dat jaarlijks honderden miljoenen dollars in lokale gemeenschappen investeert… Niets houdt lokale overheden bovendien tegen om samen investeringen te doen.’
Hoe zie je de toekomst van de smart city?
‘Ik zit tot over mijn oren in de smart city beweging en je zou van mij dus een zeer positief antwoord verwachten. En ik ben ook positief. Covid-19 heeft een sterke impuls aan digitalisering gegeven. Medewerkers moesten thuiswerken, gemeenteraden moesten online vergaderen. Bestuurders hadden data nodig om de ontwikkeling van de pandemie in de stad te volgen. Toegang tot internet was voor de pandemie regelmatig een probleem, maar het werd maar al te duidelijk dat internettoegang geen luxe is, maar een nutsvoorziening. Je ziet nu een roep om betere digitale infrastructuren.’
‘We staan aan het begin van een belangrijk decennium in de ontwikkeling van smart city’s. In de toekomst zullen alle steden smart zijn. Steden zonder snel internet, apps, digitalisering, sensors enzovoorts zullen ondenkbaar zijn. De smart city beweging zal de komende jaren sterk in kracht toenemen, daar ben ik van overtuigd.’
Arnoud van Gemeren is hoofdredacteur van iBestuur
Smart city
Werd de smart city ooit afgeserveerd als een onhaalbaar technologie-utopia (of -dystopia), nu lijkt sprake te zijn van een kentering: realisme en pragmatisme winnen terrein. iBestuur sprak met vier ervaringsdeskundigen over de vraag hoe het denken over de smart city in de loop van de jaren is veranderd en hoe lokale gemeenschappen vandaag de dag de principes toepassen.
De term smart city valt voor het eerst in de jaren ’90 van de vorige eeuw en refereert aan de inzet van digitale technologie om de uitdagingen van grote steden het hoofd te bieden. Ze zien zich geconfronteerd met een snelle toename van de bevolking en eindige financiële middelen. IBM en Cisco zijn in die jaren de kampioenen van een een door technologie gedomineerd denken over de smart city. De complexiteit van grote steden, en ook van middelgrote gemeenten, bleek dermate groot dat de centralistische benadering van IBM en zelfs de meer gedistribueerde aanpak van Cisco niet opgewassen bleken tegen de uitdagingen. Bovendien waren de kosten veel hoger dan steden konden dragen. Een kleine ‘bijkomstigheid’ was dat in de oorspronkelijke benadering van de smart city onvoldoende ruimte was voor de stakeholders om wie het zou moeten draaien: de burgers. We interviewden:
- Jonathan Reichental, oprichter Human Future
- Bas Boorsma, chief digital officer gemeente Rotterdam
- Mark Vermeer, CIO gemeente Rotterdam
- Marijn Fraanje, CIO gemeente Den Haag
Wie meer wil weten over de geschiedenis van de smart city, leze de uitstekende blog van Herman van den Bosch, hoogleraar aan de Open Universiteit en curator van Amsterdam Smart City. Hierin beschrijft hij hoe na de aanvankelijke teleurstelling over de smart city er nu “een tweede golf van smart cities aankomt. In de eerste golf ontbraken openheid, ethische reflectie en respect voor privacy. In de tweede golf neemt het streven naar het gebruik van ethische overwegingen en de intentie om de privacy te beschermen een belangrijke plaats in.”
Deze interviewreeks is mede mogelijk gemaakt door het Matchingfonds van De Coöperatie.
