Wat kunnen we doen om meer grip te krijgen op de veranderingen die door velen als bedreigingen en risico's worden gezien? Eerlijk gezegd heb ik wel een idee.
Mijn grootvader (gesteund door zijn vrijdenkende vrouw) was een vooruitstrevend man; hij stuurde zijn dochter in het eerste decennium van de vorige eeuw naar het gymnasium. Om haar vervolgens naar de universiteit te laten gaan. En hij was één van de eerste akkerbouwers in Nederland (in onze familie zeggen we de allereerste) die kunstmest gebruikte.
Er zijn wetenschappers die beweren dat wat er aan het eind van de 19e eeuw gebeurde, van veel grotere invloed op de maatschappij is geweest dan de veranderingen in het huidige tijdsgewricht. Ik weet dat niet. Maar het gebruik van kunstmest en de ‘bevrijding’ van vrouwen zijn wel enorm ingrijpend geweest. De eerste stappen op weg naar een voedselproductie, die welvaart zou brengen voor velen, en een maatschappij waarin vrouwen en mannen gelijkwaardig zijn. Zetten de veranderingen van vandaag de dag, waar technologische ontwikkelingen over elkaar heen buitelen, de maatschappij ook zo op z’n kop?
De digitalisering, en in het bijzonder de samenloop van de extreem toenemende capaciteit en denkkracht van computers gecombineerd met internet, raakt in ieder geval alle onderdelen van de samenleving. Elke dag wordt er weer gewag gemaakt van de bewustwording daarvan. De voorzitter van het bestuur van de toezichthouder op de Nederlandse bankwereld (de AFM): “De grootste angst van iedere toezichthouder is dat je nieuwe ontwikkelingen onvoldoende doorgrondt, dat je ontwikkelingen onderschat, die grote schade kunnen aanrichten voor consumenten en onze samenleving. (…) We moeten fors investeren in kennis, vooral op het gebied van fintech”. Anders dan mijn grootvader, die vooral kansen zag, zien nu velen bedreigingen en risico’s in de veranderingen. Hoe kan dat? En wat kunnen we eraan doen om meer grip te krijgen op die veranderingen? Bij de overheid bijvoorbeeld.
Eerlijk gezegd heb ik wel een idee. Er zijn een paar lijnen. Allereerst investeren in kennis. Daarin heeft de voorzitter van de AFM groot gelijk. Vooral bij de overheid. Het tweede is proberen die technologische ontwikkelingen in samenhang te zien en niet met grote projecten te komen, maar stap voor stap uit te proberen. Steeds in de gaten houden wat mogelijk wordt en dat verbinden met wat je al hebt: digitale identificatie en authenticatie op- en uitbouwen vanuit het bestaande DigiD bijvoorbeeld, en vanuit de huidige berichtenbox doordenken naar een interactieve ‘mailfunctie’. Niet teveel vastleggen in wetten, of afspraken in beton gieten, maar een flexibele aanpak. Adaptatie en agile zijn woorden van vandaag, die bij deze aanpak passen. Ons nieuwe Digiprogramma ademt die sfeer. Maar het begint met kennis en begrip, zoals bij mijn grootvader, en het stellen van kansen boven bedreigingen! Net als een eeuw geleden leven we in een uitdagende tijd.
De ontwikkelingen zijn zeker razend interessant. En kennis vergaren is de eerste stap die we moeten nemen. Daarbij zijn de ideeën van professor Pasquale wel verhelderend. Hij schetst het beeld van een Black Box samenleving, door het gebrek aan transparantie van de werking van algoritmes. Daar ligt volgens mij de grootste uitdaging: hoe houden we de werking van economie en ook overheid nog enigszins transparant.