Size matters. In elk geval voor partijen als Apple of Google die nieuwe toepassingen graag afschermen voor de concurrent om daarmee hun eigen klantenbestand te vergroten. Eurocommissaris Margrethe Vestager begrijpt dat heel goed en wil al te machtige afgeschermde bolwerken voorkomen. Interoperabiliteit is het toverwoord: (samenwerkende) kleine partijen moeten reële kansen krijgen op een serieus marktaandeel.
De uitdaging is eigenlijk verre van nieuw. In 1969 zag het zogenaamde ARPANET, een coöperatief netwerk van time-shared computers het licht. ARPANET was niet het enige initiatief. CSNET, CDnet en BITNET waren een paar van de bekendste concurrenten. Uiteindelijk gaf het enorme budget van ARPA de doorslag en werd het internet geboren waarbij ARPANET werd opgevolgd door NSFNET en uiteindelijk werd TCP/IP daarin het universele communicatieprotocol. De ondersteuning van het IP-protocol door zogenaamde internet exchanges (zoals ons eigen AMS-IX) zorgde voor de broodnodige interoperabiliteit en behoedde ons voor fragmentatie.
Destijds wisten we eigenlijk niet wat internet ons allemaal zou gaan opleveren. Nu weten we dat steeds beter en is duidelijk dat de omgang met data daarin een centrale rol speelt. Een praktisch voorbeeld is hoe Apple met haar AirTags een optie biedt om je koffer te volgen via Bluetooth. Dat is zinloos om met alleen je eigen telefoon te doen, maar is heel nuttig als dat kan door mee te liften op miljarden andere Apple telefoons die (toevallig) in de buurt van je koffer zijn. In feite levert dit hetzelfde fragmentatiegevaar op als met ARPANET een halve eeuw geleden. Apple heeft de kans het eigen bolwerk flink te versterken. De enige mogelijke concurrentie komt van andere mastodonten die ook controle hebben over miljarden telefoons.
Het tegengif voor deze situatie lijkt verdacht veel op de eerder genoemde internet exchanges. We kunnen data exchanges in het leven roepen die protocollen en procedures voorschrijven over hoe met data wordt omgegaan. Dat zorgt voor democratisering, verbeterde marktwerking en efficiëntie: andere partijen dan Apple kunnen gebruikmaken van de AirTag of een alternatief door middel van interoperabiliteit, zonder dat ze afhankelijk zijn van het Apple besturingssysteem. Relevante wet- en regelgeving kan in die protocollen en procedures worden vastgelegd.
Unieke kans
Het is bepaald geen walk in the park om dat Europees voor elkaar te krijgen, maar het is een unieke kans. Ook al omdat het een optie biedt om onafhankelijke derde partijen geautomatiseerd te laten controleren of bedrijven zich wel aan de afspraken houden. Decennialang ging het bij handhaving vaak om langlopende rechtszaken, in gang gezet door onderbemenste toezichthouders. Dat leverde spannende kost op in de media, maar was ook traag en weinig effectief. Nu we technisch veel verder zijn dan in de jaren zeventig kunnen werken aan compliance-by-design.
Sander Klous is Hoogleraar Big Data Ecosystems, UVA en partner bij KPMG
Deze weblog werd als column gepubliceerd in iBestuur Magazine #44
We moeten nog wel een paar dingetjes ontleren. Onze overheden zijn nog functioneel- hiërarchisch, applicatie- en contentcentrisch opgebouwd, veelal ook nog rond fysieke middelen, terwijl onze wereld inmiddels geglobaliseerd gedataficeerd is. Dataficatie laat complexiteit veel simpeler orkestreren. Complexe cloud omgevingen draaien op policies en scripts en op maar een handjevol menselijke medewerkers. Een van de redenen dat in de VS het BNP stijgt, maar de inkomens dalen. Als we willen kunnen we meer met minder en dat is in onze vergrijzende samenleving een potentiële zegen. Taxonomie en ontologie zijn hierbij grondstof voor kunstmatige intelligentie. Netwerkstructuren zijn immuun voor afnemende opbrengsten. Je kunt hele stukken van het Internet opblazen, maar de functionaliteit blijft functioneren. Free riders in een peer2peer economie gaan ook niet ten koste van de output. Crowdsourcing is onverklaarbaar vanuit het Hayekiaanse marktmodel, maar wel realistisch, met als gevolg dat onze complexe samenleving dus niet alleen overleven, maar zelfs evolueren, dankzij digitaal gedecentraliseerde en gedistribueerde middelen. Steeds de juiste informatie snel genoeg bij de juiste persoon (of machine) krijgen, maakt dat een techno-libertaire beschaving zich voor onze ogen ontpopt met alle mogelijkheden voor transparante, verifieerbare, contextueel rechtmatige interoperabiliteit, interconnectiviteit en samenwerking. Tenslotte stromen tegenwoordig meer data TUSSEN dan BINNEN organisaties. Werkt prima en daarbij kun je moeiteloos meeliften op de schaalgrootte van Big Tech, want iemand hoeft niet te snappen wat er staat om toch rekenkracht te kunnen leveren as-a-Service. Met dank aan Software Defined Anything.
Kijk maar eens naar http://www.internationaldataspaces.org of http://www.i4trust.org..
Onze beschaving beschikt over enorme hoeveelheden waardevolle gegevens, die wij met zijn allen nog nauwelijks beveiligen, delen of valoriseren. Door relaties te gaan leggen tussen data kunnen waardeketens met terugwerkende kracht, razendsnel veel slimmer worden ingericht, zoals bijvoorbeeld blijkt uit het succes van Catena-X, het netwerk van Duitse autofabrikanten. Op het hoogste abstractieniveau bestaat een moderne, gedataficeerde beschaving uiteindelijk slechts uit entiteiten die data aanbieden en uit entiteiten die data consumeren. Als je de contextuele voorwaarden daarvoor stabiel kunt inregelen en dat kan (vb ishare.eu, fiware.org) dan heeft onze beschaving alle kans om welvaart en welzijn te organiseren met minder mensen, tegen lagere kosten en in kortere tijd. Wel hoog tijd om een cloud voortaan niet meer te zien als een harde-schijf-in-the-sky, goed voor ‘my mess for less’, die tijd is echt voorbij!