Thuisdebat over aanbesteden: “Van transactionele naar relationele contracten”
Het ministerie van BZK publiceerde onlangs een rapport over open source gemeenschappen. Agendeer de noodzaak om anders aan te besteden, luidt een van de adviezen. Wat moeten we aanpassen? Alles open of zijn er nuances aan te brengen? Verslag van het iBestuur Thuisdebat van 15 april jl.: 'De klassieke manier van aanbesteden is niet meer van deze tijd'.
Onder leiding van Wouter Welling (policy officer bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) gaan we in gesprek met Mariëlle van der Zanden (CIO gemeente Utrecht), Stefan van Oirschot (chief digital advisor Red Hat) en Lourens Visser (CIO RIJK).
Door technische problemen lukte het Lourens Visser helaas niet om deel te nemen aan het debat
Gespreksleider Wouter Welling opent het gesprek door op te merken dat het hem opvalt dat het debat over aanbesteden gaat over twee uitersten: het moet helemaal open, in de gemeenschap en in samenwerking, of de klassieke manier van aanbesteden moet behouden blijven. Doel van vandaag is wat nuance te bieden in het debat.
Mariëlle van der Zanden vertelt dat ze in Utrecht onlangs een aantal uitgangspunten hebben vastgelegd in een Visie op de digitale stad. In essentie gaat het om waarden gedreven digitaliseren: wat zijn de opgaven waar we voor gesteld staan en wat is er voor nodig om dat vorm te geven? Welk ecosysteem heb je hierbij nodig? En wat voor manier van aanbesteden hoort daarbij? Dat is volgens haar soms traditioneel, soms innovatief. “Je moet scherp hebben welke doelen je voor ogen hebt en welke bijdrage een partner in dat ecosysteem kan leveren.”
Partnerships nodig
Wat is eigenlijk die klassieke manier van aanbesteden? Mariëlle van der Zanden: “In overheidsland denk ik dan aan dat de klant-leverancier relatie. Maar dat brengt ons niet verder in onze complexe opgaven, we hebben partnerships nodig.”
Stefan van Oirschot benadrukt dat het in de praktijk vaak gaat over complexe software aanbestedingen. “Je wilt burgers de beste beleving geven in een relatie met de overheid. Dat bereik je volgens mij met een iteratieve aanpak, leren door te doen. Dat is een proces waarin verschillende perspectieven worden meegenomen. Goede ideeën kunnen overal vandaan komen!” Hij pleit voor formele relationele contracten, gebaseerd op wederzijds vertrouwen, gedeelde visie en tactische doelstellingen. De huidige transactionele contracten bieden geen fundament voor samenwerking, om iteratief samen iets op te bouwen.
Meer focus op samenwerking, minder op concurrentie
De tweede stelling luidt: De overheid moet haar rol als marktmeester in IT diensten meer focussen op samenwerking en minder op concurrentie. Kan de overheid dit, vraagt Wouter Welling aan CIO Mariëlle van der Zanden? “We willen meer naar die innovatieve manier, maar we zijn er nog niet,” antwoordt ze. “Het is lastig om de transitie te maken naar dat ecosysteem.” Er zijn verschillende initiatieven, waaronder ‘Samen organiseren’ waarbij hergebruik van toepassingen tussen een aantal gemeenten wordt gestimuleerd, en common ground. Toch gelooft ze dat marktprikkels ook belangrijk blijven: “We moeten elkaar blijven challengen.”
Wat betekent het voor de verhouding binnen het ecosysteem als er toch een vorm van marktwerking blijft? Botst dat niet met idee dat je als overheid de beste deals wilt maken? Stefan van Oirschot van Red Hat benadrukt nog eens dat openheid en transparantie juist bedoeld is om beter gebruik te maken van elkaars producten en deze te verbeteren. Misschien is concurrentie niet het goede woord, beter competitie. Het gaat erom dat samenwerking van belang is. Competitie geeft wel een gevoel van urgentie, maar zorgt tegelijkertijd ook voor een onnodige hoeveelheid stress en weinig zekerheid. Samenwerken kent geen verliezers. Belangrijk is het groepsdenken, inclusiviteit, dat komt uiteindelijk de kwaliteit ten goede.
Softwareontwikkeling gaat razendsnel, zit open source dat soort ontwikkelingen niet in de weg? “Nee,” zegt Van Oirschot, “juist vanwege deze snelheid gebruikt iedereen open source. De kwaliteit wordt hoger, alles wat je doet wordt zichtbaar voor anderen.”
Partnerschap leidt tot een langere duur van contracten, leidt dat niet tot verschraling van het ecosysteem? Kan de overheid wel van die lange partnerships aangaan? Volgens Mariëlle van der Zanden moet je hier in je samenwerkingscontracten goede afspraken maken. Partijen moeten gechallengend blijven. “Te innige partnerschappen kunnen leiden tot achterover leunen.”
Bekijk hier de video van het hele Thuisdebat
Dit Thuisdebat werd mede mogelijk gemaakt door Red Hat
