Tweede Kamer, mag ik de broncode?

Onze volksvertegenwoordigers pleiten al jaren voor transparantie en open source. Maar het blijkt lastig om de daad bij het woord te voegen. De broncode van de Tweede Kamerapp Debat Direct wordt na herhaaldelijke verzoeken niet openbaar gemaakt en op 22 oktober behandelt de rechter dit geschil.

De Debat Direct app is een mooie innovatie van de Kamerorganisatie. Met de app kunnen burgers een live kijkje nemen in de politieke debatten met daarbij de bijbehorende debat- en sprekersinformatie. Echter, de werking van dit nieuwe onderdeel van onze democratie is niet zo transparant als je zou willen.

Ik liep hier tegenaan omdat ik de app Debat Direct niet zonder meer kan gebruiken: de app is alleen beschikbaar voor iOS, Android en Windows en ik ben een tevreden Linuxgebruiker. Maar niet getreurd: ik ben handig in het schrijven van software en zou graag een aangepaste versie maken die werkt onder Linux. Daarom deed ik begin 2018, met beroep op de Wet hergebruik overheidsinformatie (Who), een verzoek aan de voorzitter van de Tweede Kamer met een simpele vraag: mag ik alstublieft de broncode van de app Debat Direct. De Who is bedoeld om burgers de herbruikbare vorm (in dit geval broncode) van publieke informatie (in dit geval de app Debat Direct) te geven.

Gezien het bepleitte streven naar digitale transparantie in het parlement had ik verwacht dat de Tweede Kamer bij een verzoek van een geïnteresseerde burger meteen de daad bij het woord zou voegen en de broncode met een vriendelijk excuusbriefje per ommegaande zou opsturen: “Sorry, we waren het vergeten, het zal niet meer gebeuren.”
Immers, alle burgers hebben recht op transparantie, dat is een basiswaarde van onze democratie. En bovendien geldt ‘Publiek geld, publieke code’. Een burger heeft een legitieme claim om te inspecteren wat een overheid uitspookt op haar of zijn telefoon.

Kamer geeft niet thuis

Na meer dan tien maanden werd mijn verzoek afgewezen (even daargelaten dat de beslistermijn vier weken was.) Vervolgens schreef ik een bezwaarschrift dat leidde tot een hoorzitting in de Tweede Kamer. Resultaat: de afwijzing van mijn verzoek wordt gehandhaafd. De organisatie van de Kamer vindt dat de broncode niet gepubliceerd hoeft te worden omdat deze niet openbaar is. Dit argument gaat voorbij aan het besef dat de broncode onderdeel uitmaakt van ons democratisch proces en daarom publiek beschikbaar moet zijn.

Er is, zo bleek uit het verweer, nog meer reden voor weerstand. Het zou onveilig zijn om de broncode openbaar te maken. Ik vind het onveilig om de broncode niet openbaar te maken. Het gaat hier om software die wordt uitgevoerd op mijn telefoon, niet op de servers van Tweede Kamer. Als er iemand het recht heeft om te weten of de app wel veilig in elkaar zit, zijn het de gebruikers van de app.

Vooralsnog ga ik er vanuit dat het een (inmiddels voor mij als individu wel behoorlijk tijdrovende) tijdelijke tekortkoming is. De mooie woorden van onze Kamerleden liegen er niet om, maar pas als een burger om broncode vraagt, blijkt waar organisatorisch de schoen nog wringt. Praktische bezwaren kunnen opgelost worden en ik blijf van mening dat de broncode beschikbaar moet komen. Daarom ben ik een beroepsprocedure gestart. Deze zaak dient komende dinsdag bij de bestuursrechter in Zwolle.

Practice what you preach

Nu doet zich de situatie voor dat er inmiddels veel tijd en geld is gespendeerd aan het geheimhouden van broncode die volgens Kamerleden openbaar zou moeten zijn. Het zou jammer zijn als het geheimhouden van de broncode meer zou gaan kosten dan het schrijven van de broncode.

Ik hoop dat de Kamerleden zich persoonlijk aantrekken dat de Kamer nog niet handelt volgens de transparantie die we in onze democratie verwachten. De waarden van een democratische samenleving moeten juist op het hoogste democratische niveau worden waargemaakt. Ook de Tweede Kamer moet digitale procedures openbaar maken.

Jos van den Oever is expert in vrije software en open standaarden en is senior technology advisor bij Stichting NLnet.