Van Big Tabak naar Big Tech
In September vond in Bologna de 8e conferentie van het ‘International Network of Digital Labor’ plaats. Een netwerk dat als missie heeft om de aspecten van werk in het digitale tijdperk te onderzoeken en te bespreken. Ik presenteerde hier mijn onderzoek naar dataportabiliteit in de platformeconomie, maar gebruikte mijn bezoek ook om mijn gedachten rondom koloniale structuren en een groeiende concentratie van macht in een tijdperk van AI meer vorm te geven. Ik deel graag mijn bevindingen.
Technologie heeft een groeiende impact op hoe wij werk vinden, uitvoeren, verdelen, controleren, evalueren en waarderen. Niet alleen op individueel niveau of binnen de silo van een organisatie, maar ook vanuit een geopolitiek perspectief. De impact op de individuele werkende komt veel ter sprake in de (op locatie en online) kluseconomie, maar is ook duidelijk zichtbaar op de (digitale) werkvloer. Daar is de laatste jaren de ontwikkeling van – en discussie over – AI bijgekomen. AI is daarbij ook geen losse silo, maar een technologische ontwikkeling binnen de automatisering van werk. En vindt altijd plaats binnen een bepaalde context.
Van Big Tabak naar Big Tech
De tweede dag van het congres vond plaats bij DAMA, waar op het terrein van een voormalige tabaksfabriek nu een ecosysteem van initiatieven rondom AI en data is gehuisvest. Een publiek initiatief. Hoewel DAMA een publiek initiatief is, is het gegeven dat het is gevestigd in een voormalige tabaksfabriek een interessante keuze. Je zou kunnen zeggen dat beide sectoren, tabak en Big Tech, veel gelijkenissen kennen. Denk aan het hebben van een ijzersterke lobby, een toonbeeld van ’gebruik’ maken van koloniale structuren (lees: uitbuiting) en het externaliseren van kosten en risico’s naar het individu en de samenleving.
Het dilemma is dat de impact van de tabaksector in essentie slecht is en zou moeten worden geminimaliseerd, waarbij AI, mits het onder de juiste condities wordt gebruikt, ook veel positieve kanten kent. Waarbij ik wel de kanttekening wil zetten dat wanneer er een eerlijke prijs voor AI zou worden betaald, veel diensten als ChatGPT voor een stuk minder mensen beschikbaar zou zijn of op zijn minst veel bewuster gebruikt zal worden. Iets dat op zich ook niet verkeerd zou zijn. Daarnaast is het ontmoedigen door beleid en individueel stoppen met roken eenvoudiger dan het stoppen met AI. Ik ben dan ook niet voor het stoppen met AI, maar wel voor AI die niet bestaande macht structuren adopteert en versterkt. Misschien naïef om te geloven dat het anders kan, maar uiteindelijk is alles een keuze en bij het maken van keuzes hoort het nemen van verantwoordelijkheid.
AI: goed voor wie?
AI geeft meer mensen toegang tot meer mogelijkheden. Méér mensen, maar (lang) niet álle mensen. Sarah Roberts, professor aan de UCLA (Universiteit van Californië) en auteur van het boek ‘Behind the Screen: Content Moderation in the Shadows of Social Media’ heeft een duidelijke mening over voor wie AI echt goed is. In haar presentatie noemde zij AI een ‘systematic mechanism for labor devaluation’. Zij stelde hierbij de (terechte) vraag: voor wie is AI goed? Natuurlijk plukken individuele gebruikers de vruchten van AI, al zijn zij intussen op een bepaalde manier datawerker en trainen zij een systeem dat de waarde afroomt.
Sarah Roberts, professor aan de UCLA (Universiteit van Californië) tijdens haar bijdrage in Bologna (Beeld: Martijn Arets)
Om te weten wie de echte winnaar is, is het belangrijk om te kijken waar de winst die met AI wordt gemaakt heen gaat. Zo kunnen werkenden dankzij AI efficiënter werken, maar zal dat over het algemeen leiden tot een werk- of opdrachtgever die meer werk binnen dezelfde tijd van de werkende verlangt. Dit zie je bijvoorbeeld terugkomen bij vertaalbureaus, maar ook in distributiecentra. En het geldt niet alleen voor laag gewaardeerde en betaalde precaire arbeid. Want wees eerlijk: zou jouw baas het toestaan dat jij de tijd die je wint door productiever te zijn voor hetzelfde salaris mag besteden aan vakantiedagen?
Los van de vraag waar de ‘winst’ heen gaat, kan je ook vraagtekens zetten bij het mantra dat productiviteitswinst (wat door velen als een overdreven belofte wordt gezien, uitzonderingen daargelaten) leidt tot meer vrije tijd. Dat technologische verandering ook historisch gezien doorgaans niet bijdraagt aan minder werk kom ik tegen in twee boeken die ik momenteel lees: ‘More Work for Mother: The Ironies of Household Technologies From the Open Hearth to the Microwave’ van Ruth Schwartz Cowan en ‘Waiting for Robots, The Hired Hands of Automation’ van Antonio Casilli.
Oplossingen
Waar liggen de oplossingen? Hoewel er geen ‘golden bullet’ is die de boel recht kan trekken, begint het volgens mij bij het erkennen en herkennen van de situatie. Voorbij de mooie retoriek vanuit de industrie kijken en kritische vragen stellen. Om te beginnen wordt er veel gesproken over de impact van technologie. Volgens mij moet het minder om de technologie draaien, maar om de achterliggende keuzes en eigenaarschap en governance structuren. Technologie op zichzelf doet niets, het zijn de keuzes van de betrokken stakeholders die bepalen wat de effecten zijn. Voordeel van deze invalshoek is dat je je ook niet meer kunt verschuilen achter ‘het niet kunnen begrijpen’ van systemen omdat ze te complex zijn. Het systeem mag nooit centraal staan en iedereen, iedere stakeholder, is medeverantwoordelijk.
Bij samen verantwoordelijkheid nemen is het belangrijk om het gesprek aan te gaan. Iets dat in vele verschillende vormen plaatsvond in Bologna.
Daarnaast is het belangrijk om te erkennen dat techbedrijven bedrijven zijn, geen landen met een democratisch verkozen vertegenwoordiging. Spreek daarom alsjeblieft niet meer over democratiseren, aangezien iets meer mensen toegang geven en tegelijkertijd je eigen niet gekozen macht versterken weinig te maken heeft met democratie. Ik nodig je sowieso uit om kritischer te zijn in de woorden die gebruikt worden in de discussie. Wees scherper, wees kritischer.
Als er iets is van wat ik hoop dat je na het lezen van deze blog onthoudt zijn het drie woorden: samen, keuzes en macht. Samen: ik zie in het debat te veel silo’s met een eigen agenda en een eigen taal, zonder dat er veel interesse is om zich in de andere kant te verdiepen. Dat is zonde: de enige manier om naar een duurzame oplossing te werken is door samen met alle stakeholders te werken. Te snappen waarom de ander doet wat zij/hij doet. Dat je je misschien niet kunt identificeren met een andere stakeholder, betekent niet dat je de deur dicht moet gooien. Mijn tactiek is om ervoor te gaan om je niet te ergeren, maar te verwonderen. Dat heeft mij al veel geholpen. Met verwonderen, hoe moeilijk soms ook, blijf je nieuwsgierig en houd je de deur open.
Een lange versie van dit artikel, waarin Martijn Arets ook ingaat op hoe platformen markten fragmenteren en hoe AI-bedrijven door het uitbuiten van datawerkers misbruik maken van koloniale structuren, is te lezen op zijn persoonlijke website.
